XVI. YÜZYILDA RUM EYALETİ VE HAVALİSİNDE AHİLİK (VAKIF, ONOMASTİK VE SOSYO- KÜLTÜREL YÖNLERİ)

AHILIK IN THE XVI. CENTURE IN THE TERRITORY OF EYÂLET-I RÛM, (FOUNDATION, ONOMASTICS AND SOCIO-CULTURAL ASPECTS)

Özet

Ahilik aslında bilindiği üzere, Anadolu Erenlerinden Hacı Bektaş Veli’nin tavsiyesi üzerine Ahi Evran tarafından oluşturulmuş esnaf dayanışma teşkilatının adıdır. Temelde değişik meslek alanlarında olanlar ile yetişecek kişilerin sadece mesleki bakımdan değil aynı zamanda ahlaki yönden de sağlam bireyler olmasını hedefler. Fütüvvet teşkilatı kanalıyla temelleri İslam’ın ilk evrelerine kadar gider. XIII. Yüzyılda Anadolu Selçuklu teşkilat yapısının adeta çöktüğü bir devirde ahiler, şehirlerin yönetimi başta olmak üzere iktisadi ve sosyo-kültürel yapılarının muhafazasını sağlamışlardır. Fatih Döneminde daha çok bir esnaf loncası hüviyetine bürünerek XX. yüzyıl başlarına kadar varlığını sürdürmüştür.
Gerek iktisadi hayata bakışı ve gerekse de iktisadi hayatın ahlaki boyutunu problem edinmiş ve bu hususlarda dönemlerinin ruhların dair kaideler vücuda getirmiş olmaları bakımından ahiler/ahilik pek çok bilim insanının ilgi odağı haline gelmiştir. Bu kadar önemli bir teşkilat hakkında kısa zamanda ve bireysel olarak bütüncül çıkarımlar yapabilmek elbette imkânsızdır. Bu nedenle yapılacak her çoklu katılım ile belirlenen eksikliklere dair çalışmalar ahiliğe dair mevcut boşlukları adım adım tamamlayarak bütüncül görünüme kavuşmamıza fırsat verecektir.
Bu kadar önemli bir teşkilat hakkında nerelerden ve nasıl bilgiler elde edilebilir? Edinilen bilgiler nasıl değerlendirilir? Şeklindeki sorular eksenindeki bazı gayretleri içeren bu çalışma; temelde Sivas, Amasya, Tokat ve Yozgat Bölgelerinde XVI. yüzyıla ait tahrir defterlerinde tesadüf edinilen “ahi” kelimesi merkezli bir çalışma denemesindir. Bu sayede bir ahi zaviyesinden tutun ki, geliri zaviyeye aktarılan köylerin yanında onomastik olarak nüfusunda ahi isim veya ön ismi bulunan kişi adlarına dair çok geniş bir bakış acısı dâhilîden çalışma yürütülecektir. Bu itibarla başta “Evkaf-ı Rum” olmak üzere “Sivas, Çorum” livaları tahrir defterleri taranarak elde edilen bilgiler yukarıdaki problemler ekseninde izah edilecektir.

Abstract

Ahi, as it is known, is the name of an artisan solidarity organization formed by Ahi Evran on the recommendation of Hacı Bektaş Veli, which is know of Anatolian Eren. Basically, it aims to ensure that people in different occupational groups will grow not only in terms of professional but also socially moral. The foundation of the Ahilik goes back to the early stages of Islam through the Fütüvvet, which ise a another important smilary organization. İn the thirteen century when the structure of the Anatolian Seljuks collapsed, the Ahilik played an important role in the preservation of the economic and socio-cultural structures of the some Anatolian cities. Ahilik, especially during the Fatih’s administer period, is know a guild organization, continue the existence of until the beginning nineteen century
Both the point of view of economic life and the moral dimension of this problem have taken the problem and in this regard, the spirit of the period in terms of bringing the body to the fame, has become the focus of attention of many scientists. It is of course difficult to make complete inferences about such an important organization in a short time and individually. For this reason, scientific meetings which will be held in small and large scale and studies on the deficiencies determined at the end of this will give the opportunity to complete the existing gaps related to Ahilik in step by step.
Where and how can information be obtained about such an important organization? How is the information obtained.? This study, which includes the endeavors in the form of questions; mainly in Sivas, Amasya, Tokat and Samsun territorys, it is an experiment that is based on the word ahi, which is coincidentally found in the books of the sixteen century. In this way, it will be tried to be exhibited with a wide view of the names of the people who have the name or pre-name (nickname, title) of the population as onomastics along side the villages whose income is transferred to the zaviye. As the ahi lodges are very dense in the region, these studies will be carried out primarily on the “Evkaf-ı Rum” book, which is inclode a very important imformation about this area during the sixteen century It is aimed to, the findings of this book results in a comparative manner search from to Sivas, Çorum and Amasya tahrir books.

Yazar: Ögr. Gör. Murat ALANDAĞLI

Yıl: 2018