XVI. YÜZYIL ORTALARINDA KASTAMONU’DA ESNAF TEŞKİLATI VE TİCARETHANELER

Özet
Ahiliğin Anadolu’daki zuhurundan kısa bir süre sonra birçok Anadolu şehrinde
olduğu gibi Kastamonu’da da kendini gösterdiği bilinmektedir. Önemli
bir Türkmen nüfusunu barındıran Kastamonu ve çevresinde Ahilik anlayışının
ilgi ve itibar gördüğü arşiv vesikalarından anlaşılmaktadır. Fatih Sultan Mehmed
tarafından 1461’de fethi gerçekleştirilen Kastamonu, zamanla önemli bir
Türk-İslam kültürü birikimine sahip olmuştur. Bu kültürlerden biri olan ahiliğin
lonca teşkilatına dönüşmesi de bu döneme rastlamaktadır. Ahiliğin ve
devamı olan lonca teşkilatının Anadolu’nun toplumsal ve kültürel değerlerinin
korunmasında büyük etkisi olduğu ve uzun bir süreç içinde kendi kültürel
birikimini meydana getirdiği yadsınamaz bir gerçektir. Bu kültürel birikimin
kendini gösterdiği yerlerden biri de Kastamonu olmuştur. Şehirde önemli
meslek dallarının yaygınlaştığı, buna bağlı olarak da ticaretin arttığı, esnaflığın
geliştiği ve şehrin bir cazibe merkezi haline dönüştüğü görülmektedir.
Bunda etkisi olan zaviyeleri de unutmamak gerekir. Öyle ki, Anadolu’nun diğer
şehirlerinde olduğu gibi Kastamonu’da da kurulan zaviyeler, gelip geçen
insanlara konaklama hizmeti vermeleriyle bir açıdan da ticareti teşvik eden
özelliğe sahiplerdir. Diğer taraftan Kastamonu’da ahi zaviyelerinin çokça bulunması
şehrin bu anlayış ve kültürü benimsemesinin de bir göstergesidir.
Bu çalışmada Kanuni Sultan Süleyman devrine ait bir Kastamonu evkaf
tahrir defteri esas alınmıştır. Defter üzerinde yapılan incelemede tespit edilen
meslek dalları Kastamonu’da ticari hayatın canlılığına işaret etmektedir. İncelenen
defterin bir evkaf defteri olması nedeniyle vakıflara ait dükkânların ticarete
etki eden baş faktörlerden olduğu görülür. Diğer taraftan ahi zaviyelerinin
de ticarete olumlu yönde bir katkısı olduğunu söylemek gerekir. Bu katkının
sağlanmasında her şeyden önce vakıfların etkisi dile getirilmelidir. Bu açıdan
bakıldığında söz konusu çalışmada Kastamonu özelinde vakıfların ticaret ve
esnaf üzerindeki olumlu etkisine de temas edilmesi mümkündür.
Çalışmaya temel teşkil edecek olan söz konusu defterden hareketle Kastamonu
ve nahiyelerinde ilgili dönemde yaşayan meslek dalları, bunların icra edildiği işletmeler,
dükkânlar, çarşılar, bunlara dair detaylar, ticaretle önemli bir bağı bulunan
zaviyeler gibi Kastamonu’nun esnaf teşkilatı ve ticaret hayatına dair yansıyan bilgiler
bu çalışmada ortaya konulacaktır. Bu bilgiler ışığında Kastamonu’nun XVI. yüzyılın
ortalarındaki ticari hayatıyla ilgili bir değerlendirme yapılacak ve genel olarak
şehrin iktisat tarihi literatürüne bir katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

 

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Kastamonu, Ahilik, Esnaf, Ticaret, Evkaf

GUILD ORGANIZATIONS AND COMMERCIAL
ESTABLISHMENTS IN KASTAMONU IN THE MIDXVIth
CENTURY

 

Abstract
It is known that Akhism appeared in Kastamonu, as in many Anatolian
cities, shortly after its emergence in Anatolia. It is understood from archival
documents that the understanding of Akhism was well regarded and respected
in Kastamonu and its surroundings, which hosted a significant Turkmen population.
Kastamonu, conquered by Mehmed the Conqueror in 1461, gradually
accumulated significant Turkish-Islamic cultural heritage. The transformation
of Akhism into the guild system also coincides with this period. It is an undeniable
fact that the Akhism and its successor, the guild organization, had a
great impact on the preservation of Anatolia’s social and cultural values and
created its own cultural accumulation over a long period of time. One of the
places where this cultural accumulation manifested itself was Kastamonu. It
is seen that important professions have become widespread in the city, trade
has increased accordingly, tradesmen have developed and the city has become
a center of attraction. We should not forget the zawiyas that have an impact on
this. So much so that the zawiyas established in Kastamonu, as in other cities
of Anatolia, have a feature that encourages trade by providing accommodation
services to people passing by. On the other hand, the abundance of Ahi zawiyas
in Kastamonu is an indication of the city’s adoption of this understanding
and culture.
In this study, a Kastamonu foundation registration book from the reign of
Suleiman the Magnificent was taken as basis. The examination of the book reveals
various professions, indicating the vibrancy of commercial life in Kastamonu.
Since the examined book is a foundation register, it is seen that shops
belonging to foundations are one of the main factors affecting commerce. On
the other hand, it should be noted that Akhi lodges also contributed positively
to trade. Above all, the impact of foundation in providing this contribution
should be emphasized. From this perspective, it is possible to address the positive
impact of foundations on trade and craftsmen specifically in Kastamonu
in the mentioned study.
Based on the aforementioned book that will form the basis of this study, the
professions living in Kastamonu and its districts during the relevant period,
the enterprises where these professions were practiced, shops, bazaars, details
about them, and zawiyas that had a significant connection with trade, such as
the guild organization and commercial life of Kastamonu, will be revealed
in this study. In light of this information, an evaluation of Kastamonu’s commercial
life in the mid-XVIth century will be made, and a contribution to the
economic history literature of the city in general is intended.

Keywords: Ottoman, Kastamonu, Akhism, Tradesmen, Trade, Foundations

 

Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Musa SEZER
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-II