XIV-XVI. YÜZYIL KAPİTALİZMİN ORTAYA ÇIKIŞI VE KAPİTALİZMİN İMKÂNI AÇISINDAN AHİLİK ETİĞİ

EMERGENCE OF CAPITALISM BETWEEN XIV-XVI CENTURIES AND THE POSSIBILTY OF CAPITALISM WITH REGARD TO AHI ETHICS

Özet

İslam/Doğu toplumları kapitalizmi gerçekleştirememiş olmaklığıyla ilişkili geri olarak nitelendirilmektedir. Bu yaklaşım, kapitalizmi, insani evrimin ileri düzeyi olarak görmek suretiyle olumlamaktadır. Weber kapitalizmi Protestan etiğinde temellendirirken, Marx sosyalist devrimi gerçekleştirecek çelişkiyi barındıran tarihsel diyalektiğin aşaması olarak olumlamaktadır. Kapitalizm rasyonelleşmenin bir sonucu olarak görülüp, kapitalist devrimi gerçekleştiremeyen toplumlar, rasyonaliteden yoksunlukla itham edilmektedir.
Hem Marx hem de Weber’in analizlerini, tarihsel ve toplumsal bir realiteyi tasvirden ziyade bilinçli bir tutum olarak değerlendirmek mümkündür. Bize göre her iki düşünür, Avrupa merkezciliğin içinden ve Avrupa merkezciliği meşrulaştırma gayesi gütmüşlerdir. Hatta söz konusu düşünürler oryantalizmin perspektifini sürdürmüşlerdir. Oysa kapitalizmi sömürgelerde temellendirmek daha doğru bir analiz olacaktır. Onların analizlerindeki zamanlar, kapitalizmin bir sanayi kapitalizmine dönüştüğü zamanlardır.
Kapitalizmin temellendiği XIV. Yüzyıllar aynı zamanda Ahiliğin teşkilatlandığı zamanlardır. Bizim iddiamız, genelde İslam özelde ise ahilik ahlakı, kapitalizmi engelleyici bir işleve sahiptir. Kapitalizm İslam ahlakı açısından olumlanamayacak düzeyde bir gayri ahlakiliği barındıran, hatta zulmü içeren bir iktisadi sistemdir. Dolayısıyla kapitalizmin gerçekleşmemiş olması bir yoksunluk ve gerilik olarak nitelendirilemez. Bu çalışma Weber’in kapitalizm ile Protestan etiği arasında kurduğu olumlu ilişkiyi, kapitalizm ile ahilik etiği arasında, engelleyici bir ilişki olarak ele almayı hedeflemektedir.

Anahtar Sözcükler: Ahilik, Etik, Kapitalizm, İslam, Batı, Protestanlık.

Abstract

Islam/Eastern societies have been characterized as underdeveloped in related with their inability to carry out capitalism. This approach is attributed to capitalism as an advanced level of human evolution. While Weber’s capitalism is based on the Protestant ethic, Marx affirms capita- lism as the stage of the controversial historical dialectic that will realize the socialist revolution. Capitalism is seen as a result of rationalization and societies who can not carry out the capitalist revolution are accused with lack of rationality.
It is possible to consider both Marx’s and Weber’s analyzes as a largely conscious attitude than a analyze that depicts a historical and social reality. To our view, both thinkers have sought to legitimize European centrism through European centrism. Moreover, the thinkers have maintained
the perspective of orientalism. However, grounding capitalism on colonies/ colonialism will be a more accurate analysis. The times in their analysis were the times when capitalism turned into an industrial capitalism.
XIV. Century in which capitalism is grounded are also the times when the Ahi-Order or Turkish Islamic Guild organized. Our belief is that, in general, Islam and in particular Ahi ethic has an anti-capitalist function. Capitalism is an economic system that contains a non-morality, and even persecution, in a level that can not be asserted in terms of Islamic mora- lity. Therefore, the fact that capitalism has not been realized can not be described as a deprivation and backwardness. This study aims to examine Weber’s positive relationship between capitalism and Protestant ethics as an obstructive relationship between capitalism and ahi ethics.

Keywords: Ahi Order, Ethics, Capitalizm, Islam, West, Protestantism.

Yazar: Doç. Dr. İbrahim KESKİN

Yıl: 2018