XIII.YÜZYILDA ANADOLU’DA FÜTÜVVET TEŞKİLATININ ESNAF TEŞKİLATI (AHİ TEŞKİLATI) HÂLİNE DÖNÜŞMESİNİ HAZIRLAYAN FAKTÖRLER

THE FACTORS CAUSING FUTUWWA ORGANIZATIONS TO TRANSFORM INTO CRAFTSMEN ORGANIZATION (AHI COMMUNITY) IN ANATOLIA IN 13th CENTURY

Özet
Ahiliğin temeli cahiliye dönemine kadar inen adına fütüvve denilen
anlayışa dayanmaktadır. İslâm dünyasına yayılan kabul gören fütüvve
anlayışı XIII. yüzyılda Abbasî halifesi en-Nâsır Li dinillah (Hilafeti:
575-622/1180-1225) tarafından bütün İslâm dünyasında derlenip
toplanıp teşkilât hâline getirilmiştir. Anadolu’ya gönderilen fütüvvet temsilcilerinin
faaliyetlerini Türkiye Selçuklu Sultanları desteklemiş, teşvik
etmiştir. Bu teşvik ve destek, Selçuklu Sultanlarının başarılı siyasetleri sonucunda
Anadolu’da huzur ortamı oluşmuştur. Fütüvvet temsilcileri olan
Evhadüddin-i Kirmanî ve Ahi Evren Şeyh Nasiruddin Mahmud bu müsait
ortamda, fütüvvet anlayışını kendi görüşleri ile birleştirerek, Anadolu’da
İslâm dünyasından farklı bir yapıya büründürmüşlerdir. Bu farklı yapı, fütüvvet
anlayışına mensup olanların, fütüvvet-nâmelerde seyfî, kavlî, şürbî
gibi tasnif edilmesine sebep olmuştur. Yani fütüvvet mensupları Anadolu’da
hem tacir, hem esnaf, hem sanatkâr, hem de asker olup Selçuklular döneminde
devlet kademesinde görev almışlardır.
Çalışmamızda Ahiliğin temelini düşünce yapısını oluşturan fütüvvetin
anlamı, bu anlayışın tarihî süreçte uğradığı değişikler, XIII. yüzyılda
Fütüvvetin, nasıl esnaf teşkilatı hâline dönüşünün sebepleri tartışılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Fütüvvet, Ahilik, Esnaf Teşkilatı

Abstract
The basis of Ahi community had its origins in the concept of Futuwwa
which dated back to Jahiliyyah organized by the Abbasid Caliphate
en-Nasir Li dinillah (Caliphate period:575-622/1180-1225) in period.
The concept of Futuwwa, which spread and got acceptance in the Islamic
world, was rationalized and all Islamic world in 13th century. The Activities
of the Futuwwa representatives who were sent to Anatolia were supported
and encouraged by the Sultans of Seljuk Sultanate of Rum. This support
and encouragement created peace atmosphere in Anatolia as the result of
successful policies of the Seljuk Sultans. Evhadüddin-i Kirmanî and Ahi
Evren Şeyh Nasiruddin Mahmud who were the futuwwa representatives
combined the futuwwa concept with their own views in this eligible atmosphere,
formed it in a different frame in Anatolia from that of the Islamic
World. This different structure caused various classifications of those
who were associated with futuwwa concept such as seyfi, kavli, shurbi in
futuwwatnames. That is the members of futuwwa were merchants, tradesmen,
craftsmen, and also soldiers in Anatolia, they were also assigned as
government officials during the period of Seljuks.

In our study, the meaning of futuwwa which forms the basis and mentality
of Ahi order, the changes that the concept underwent throughout the
history and the reasons how futuwwa transformed into the craftsmen organization
in 13th century will be discussed.

Keywords: Futuwwa, Ahi order, Craftsmen Organization.

Yazar: Doç. Dr. Mehmet Ali HACIGÖKMEN

Yıl: 2017