TÜRKİYE SELÇUKLULARI ZAMANINDA ESNAF, ZANAATKARLAR VE AHİLİK

Özet
En eski fütüvvet-nâmelerde bir ahinin zanaat ehli olması, fütüvvetin şartları
arasında anılmaktadır. Fütüvvet ehli ile yakından ilişkili olmak üzere “hırfet”
kavramı genel olarak iş manasına geldiğinden “harif” zanaatkar veya meslektaş,
herhangi bir işle meşgul olmayı ifade eder. Görüldüğü gibi manası son derece
geniş olan hırfet veya harif kelimelerinde zanaat ve zanaatkar manalarını
da vardır. Zanaat ise güzel bir iş yapmak, maharet ile bir şey meydana getirmek
anlamlarından gelir ki bu tarif aynı zamanda uzmanlaşmayı ifade etmektedir.
Kaynaklarda genellikle esnaf tabiri, esnaf-ı bezzazân, esnaf-ı neccarân,
esnaf-keşfdûz gibi terkip halinde kullanılır ve bir zanaat erbabının muhtelif
uzmanlık alanlarını gösterirken zamanla terkipler kaldırılarak herhangi bir işgüçle
uğraşan veya herhangi bir zanaatla uğraşanların, ehl-i zanaat ve ehl-i
hıref olanların hepsine birden “esnaf” tabiri kullanılmaya başlanır.
Fütüvvet ehli teşkilatlanma açısından kendi arasında üç ana zümreye ayrılmaktadır.
Bunlardan birincisi seyfî, ikincisi kavlî, üçüncüsü ise şürbî’dir.
Seyfî fütüvvet ehlini eli silahlı güçler temsil ederken, kavlî ve şurbî fütüvvet
ehlini doğrudan doğruya ehl-i hırfet ve ehl-i zananaat temsil etmekteydi. Şeyhü’ş-
şüyûh (Ahi Baba veya Ahu Baba) makamı bütün zanaat ve hırfet şeyhlerinin
bağlı olduğu makam idi. Bu bakımdan fütüvvet ehlinin zanaat teşkilatını
benimsemesi ve onu teşkilatlandırması mevzusu daha eski devirlere dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Türkiye Selçukluları, Ahilik, Esnaf, Zanaatkarlık

TRADESMEN, CRAFTSMEN AND AKHISM DURING
THE ANATOLIAN SELJUK PERIOD

Abstract
In the oldest futuwwatnamas, it is mentioned among the conditions of futuwwa
that an ahi is a master of a craft. Since the concept of “hırfet”, which is
closely related to the master of futuwwa, generally means work, “harif” refers
to a craftsman or colleague, to be engaged in any work. As could be seen,
the words “hırfet” or “harif”, which have a very broad meaning, also include
the meanings of craft and craftsman. Craft, on the other hand, means doing a
beautiful job, creating something with skill, and this definition also expresses
specialization. In the sources, the term esnaf is generally used in combinations
such as esnaf-ı bezzazân, esnaf-ı neccaran, esnaf-keşfdûz and indicates the various
areas of expertise of a craftsman, but over time, the combinations were
dropped and the term “esnaf” began to be used for all those who are engaged
in any kind of work or craft, those who are craftsmen and craftswomen.
The people of futuwwa are divided into three main groups in terms of organization.
The first of these is the seyfî, the second is the kavlî, and the third is
the şürbî. While the seyfi futuwwa people were represented by armed forces,
the people of kavlî and şurbî futuwwa people were directly represented by ehli
hırfet and ehl-i zanaat. The rank of Şeyhü’ş-şüyûh (Ahi Baba or Ahu Baba)
was the rank to which all the sheikhs of craft and hırfet were affiliated. In this
respect, the issue of the futuwwa people adopting the craft organization and
organizing it dates to earlier periods.

Keywords Anatolian Seljuk, Tradesmen, Craftsmen, Akhism.

 

Yazar: Doç. Dr. Rıfat İlhan ÇELİK
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-1