TÜRK DİNİ TARİHİNDE FÜTÜVVETNAMELERİN YERİ VE ÖNEMİ

THE POSITION AND IMPORTANCE OF TURKISH RELIGIOUS HISTORY

Özet

Fütüvvet kavramı Mısır’dan Anadolu’ya kadar yayılarak zamanla esnaf teşekkülünün âdâb ve erkânına dair bir ahlak öğretisine dönüşmüştür. Bu ahlak öğretisi dini-tasavvufi edebiyatımızda Fütüvvetname olarak adlandırılır. Fütüvvetnameler, Ahiliğin adâb, töre ve erkânını didaktik bir metotla açıklayan, teşkilât mensuplarının el kitapları olarak XIII-XVI. yüzyıl Anadolu’sunun dinî ve kültürel tarihi için önemli bilgiler ihtiva eden birincil kaynaklardandır.
Ahilik mensuplarının farklı tarikatlara girebilmesi, tarihi süreçte Bektaşî, Kübrevî, Rifaî, Kadirî vb. tarikat geleneğinde de Fütüvvetnamelerin yazılmasına yol açmıştır.Bu itibarla Fütüvvetnameler Türk dini tarihi bakımından önemli veriler içermektedir. Bu verilerin yukarıdaki tarikatlar bağ- lamında oluşturduğu hâkimiyet sahası/hinterlandı Türk Müslümanlığının inanç motifleriyle bezenmiştir.Öte yandan bu motiflerin Safevî Şîîliği tesi- rindeki değişimiyle ilgili önemli ipuçlarını da yine bu eserlerdeki değişimi takip ederek tespit etme imkânımız vardır.
Bildiride Fütüvvetnamelerin, hem farklı tarikatlar tarafından benimsenen ortak inanç motifleri hem de Safevî Şîîliğinin Anadolu’daki tesirleri bakımından yeri ve önemi tartışılacaktır. Bu yapılırken belli başlı neşredilen ve yazma halinde bulunan Fütüvvetname nüshaları kaynak olarak kullanılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Ahilik, Fütüvvet, Dini Tarih, Fütüvvetname.

Abstract

Futuwwa concept, overtime, was transformed a moral doctrine of organisation of the tradesman about their the etiquette (adab) and rituals (arkan) by spreading from Egypt to Anatolia This moral doctrine is called futuwatnama in our religious-mystical literature.Futuwatnames are first hand books, explaining the etiquette and rituals of Akhism with a didactic method and consisting important knowledge about the religious and cultural history of Anatolia between 13th and 16th centuries.
The entrance of members of Akhism into different orders, led to the writing of Futuwwatnamas in the tradition of the order like Bektāshī, Kubrawī, Rifāʿī, Kādirī and so on.Therefore, Futuwwatnamas contain im- portant data in terms of Turkish religious history.The hitherland that these data consisted in the context of the above-mentioned orders, embodied in the motives of Turkish Muslims On the other hand, we have the opportunity to determine important clues about the change of these motifs under the influence of Safavid Shiite by following the changes in these works.
In this paper, we will discuss the common belief motifs adopted by
different order in terms of the influence and position of Safavid Shi’ism in Anadolia. While doing this, we will use, Fuutuwwatnamas which are published and  manuscript, as a source.

Keywords: Akhis, Futuwwa, Religious History, Futuwwatnama

Yazar: Prof. Dr. Mehmet Saffet SARIKAYA

Yıl: 2018