OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA XVI. YÜZYILDAN SONRA GEDİK VE LONCA SİSTEMİNE DÖNÜŞEN AHİLİK İLKELERİ VE KURALLARININ GÜNÜMÜZ ÇALIŞMA YAŞAMI İLE SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ AÇISINDAN ÖNEMİ

THE IMPORTANCE OF AKHISM PRINCIPLES AND RULES WHICH TRASFORMED TO GEDIK AND GUILD SYSTEM AFTER XVITH CENTURY OTTOMAN EMPIRE FOR TODAY’S WORKING LIFE AND SOCIAL SECURITY SYSTEM

Özet
Bu tebliğin amacı, Ahiliğin günümüz çalışma hayatına ve sosyal güvenlik sistemine yansımaları olabilecek ilke ve kurallarını XVI. Yüzyıl Osmanlı toplumunda ki tarihsel gelişmeler ışığında literatür taraması yoluyla vurgulamak ve günümüzdeki önemi farkındalık oluşturmaktır. Çünkü, Ahilik ilkelerinin günümüzde örnek alınacak birçok ilke ve uygulaması olan bir kurumdur. Özellikle, gelir dağılımını dengeleyici bir sosyal güvenlik sistemi oluşturması yanında, bir sivil toplum kuruluşu olarak (STK) Ahiliğin Türklere özgü bir kurum olarak ortaya çıktığı, devletle sıkı bağları olan kurumlar ve faaliyetleri hakkında XVI. Yüzyıldan Cumhuriyet’e kadar olan dönem incelenmektedir. Ahilik çalışma yaşamı açısından ekonomik ve toplumsal boyutuyla önem taşıyan mesleki eğitim, usta-çırak ilişkilerini düzenleme, sosyal hizmetler, tüketicileri koruma, fiyat tespiti, kooperatifler, toplam kalite yönetimi, yönetime katılma ve insan kaynakları yönetimi gibi işlevleri yerine getirmiştir. Evliya Çelebi, XVII. Yüzyılda İstanbul’da izlediği bir geçit töreninde, o zamanın İstanbul halkını oluşturan, 260 bin kişilik esnaf grubunun, sayıları 1.100’e ulaşan loncanın üyesi olduğunu belirtmektedir. XVIII. Yüzyılda (1727) Ahilik yerini, özünü terk etmeden ‘tekel’ (monopol) ve ‘imtiyaz’ (privilege) anlamına gelen gedik ve lonca adlı bu yeni örgütlere bırakmıştır. Batıda gerçekleşen endüstri devrimi sonucunda el sanatları üzerinde ortaya çıkmaya başlayan olumsuzlukların artmasıyla ve Avrupa devletleri ile yapılan serbest ticaret anlaşmaları sonucunda iyice zayıflayan gedik ve loncaların da yok olmaya başladığı görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nda 17 Haziran 1761 tarihinde bu sisteme son verilmiş ve 1913’te çıkartılan bir yasal düzenleme ile gedik ve loncalar tamamen ortadan kaldırılmıştır. Günümüzde esnaflar için yasası çıkartılan bir tür işsizlik sigortası olan ve 2020 yılından itibaren yürürlüğe girmesi düşünülen Ahilik Esnaf Sandığı hakkında da bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Osmanlı İmparatorluğu XVI. yüzyıldan Cumhuriyete kadar çalışma ilişkileri; Gedik ve loncalar; Ahilik ilkeleri; Günümüz çalışma yaşamı ve sosyal güvenlik sistemine etkileri.

Abstract
The aim of this paper is to emphasize the importance of the principles and rules of the Akhism through literature review and to raise awareness with the lights of historical developments in the XVIth century Ottoman society that may have reflections on today’s working life and social security system. Because, Akhism is an institution that has many principles and applications to be taken as an example. In particular, in addition to establishing a social security system that balances the distribution of income where Akhis has emerged as a Turkish institution as a non-governmental organization (NGO) about the institutions and activities of Akhism, which has a close connection with the state.in the the period from the XVIth century to the Republic is examined. Akhism has fulfilled functions such as vocational training, organizing master-apprentice relations, social services, consumer protection, price determination, cooperatives, total quality management, employee participation and human resources management which are important in terms of economic and social dimension in terms of working life. Famous Ottoman travellers Evliya Çelebi stated that the group of craftsmen of 260 thousand people, who constituted the people of Istanbul at that time, were members of the Guild, whose numbers reached to 1.100 in a parade in Istanbul in the 18th century. In the first quarter of the 18th. century (1727), the Akhis left their place to these new organizations called Gedik and Lonca, meaning ’monopoly opol and meden privilege Yüzyıl without leaving their essence. As a result of the industrial revolution in the West, with the increasing number of negativities on handicrafts, gedik and the guilds, which are weakened by tradesmen and organizations, are beginning to disappear.As a result of the industrial revolution in the West, with the increasing number of negativities on handicrafts, Gedik and the guilds, which are weakened by tradesmen and organizations, are beginning to disappear.This system was terminated in the Ottoman Empire on 17 June 1761 and the Gediks and Guilds were completely eliminated with a legal regulation issued in 1913. An assessment has been made about the Akhism Tradesmen's Fund, which is a kind of unemployment insurance, which is enacted for tradesmen and is expected to come into force by 2020.

Keywords: Ottoman Empire working life and social security system from XVIth century until Republic; Gedik and Guild system; Akhism principles and effects of today’s working life and social security system.

Yazar: Prof. Dr. Gürol ÖZCÜRE

Yıl: 2019