TREN

Veritabanı

NEGATİF DIŞSALLIKLAR KARŞISINDA BİR TAVIR ALIŞ: E. F. SCHUMACHER’İN YAKLAŞIMI VE AHİ ZİHNİYETİ KARŞILAŞTIRMASI

A CRITICAL ATTITUDE TOWARDS NEGATIVE EXTERNALITIES: A COMPARATIVE ANALYSIS OF SCHUMACHERIAN APPROACH AND AKHI MENTALITY

ÖZET

Kapitalizmin kurumsal ve felsefî kökenleri 15. yy. öncesine uzanmakla beraber Coğrafi Keşifler, Rönesans, Reform, Bilim Devrimi, Aydınlanma Çağı ve Sanayi Devrimi gibi temel kilometre taşlarından beslenerek bir sistem haline geldiği bilinmektedir. Sermaye faktörünün üretime, tüketime ve bölüşüme ağırlığını koyduğu bu sistemin işleyişi, kurgusal nitelikteki piyasa mekanizmasına bağlanmıştır. Görünmeyen el metaforuyla iktisadi aktörlerin, idealize edilen tam rekabet piyasası koşulları altında arz ve talep arasında cereyan edebilecek muhtemel dengesizlikleri dengeye götürebilecek eğilimlere sahip olduğu ve bu haliyle iktisadi etkinliği sağlayacağı varsayılmıştır. Fakat piyasa başarısızlıkları, kurgusal iktisadi etkinliğin gerçek hayattaki sapmalarına delalet etmektedir. Piyasa başarısızlıklarının kapsama alanına giren “negatif dışsallıklar” ise, özellikle çevre ve sağlık üzerinde oluşturduğu olumsuz tesirlerle dikkat çekmektedir. Ernst Friedrich Schumacher (1911-1976), söz konusu olumsuz tesirlerin teşhisini bilimsel, felsefi, siyasi ve iktisadi kökenlerine inerek yapan bir iktisatçı, yönetici, fikir ve aksiyon insanı olarak öne çıkmaktadır. Sadece teşhisle yetinmeyen Schumacher’in madde ve mana bütünlüğü içerisinde çözüm önerileri geliştirdiğini de belirtmek gerekmektedir. Bu bağlamda çevreye ve sağlığa duyarlı orta (vasat) teknolojiye dayalı bir üretim anlayışı ile ruhi/ahlâki tekâmülü besleyecek kadim/manevi kaynaklar rehberliğinde sürdürülebilir bir hayat düzeninin oluşabileceğine inanmıştır. Bu noktada Schumacher’in yaklaşım tarzı ile yerel ve kurumsal bir birikimimiz olarak ahi zihniyetinin aynı düzlemde ne ölçüde buluşabileceği meselesinin önem arz ettiği düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı da, Schumacher’in yaklaşım tarzı ile ahi zihniyetini negatif dışsallıkların teşhisi ve tedavisi yolunda esas alınan kaynaklar ve politika önerileri açısından değerlendirmektir. Çalışma ile medeniyetimizin temel kurumlarından olan ahi zihniyetinin çağdaş sorunların çözümü yolunda sunabileceği muhtemel katkıların tespiti hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Negatif Dışsallıklar, Kurumsal İktisat, Ahi Zihniyeti, E. F. Schumacher

ABSTRACT

Institutional and philosophical origins of capitalism trace back to before the 15th century. However, the Geographical Discoveries, the Renaissance, the Reformation, the Scientific Revolution, the Age of Enlightenment, and the Industrial Revolution are the principal milestones of capitalism establishing as an economic system. The properly functioning of this system, in which the capital factor dominated the production, consumption, and distribution, is correlated with the fictional market mechanism. Economic agents have tendencies to balance possible imbalances occurring between supply and demand under idealized perfectly competitive market conditions through the invisible hand metaphor and thus ensure economic efficiency. On the contrary, market failures point out the real-life deviations of fictional economic efficiency. Negative externalities within the scope of market failures, draw attention particularly with their adverse effects on the environment and health. Ernst Friedrich Schumacher (1911-1976) distinguishes as an economist, manager, intellectual, and actionist who diagnoses the adverse effects in question by scrutinizing their scientific, philosophical, political, and economic roots. Furthermore, Schumacher was not content with just a diagnosis, he also offered solutions within the integrity of matter and spirit. In this regard, it is significant to what extent Schumacher's approach and the akhi mentality, as a domestic and institutional asset, can meet on the common ground. This paper aims to review Schumacher's approach and akhi mentality in terms of references and policy recommendations for the diagnosis and treatment of negative externalities. This essay also targets to find out the possible contributions that the akhi mentality, which is one of the fundamental institutions of Turkish-Islamic civilization, can offer in the remedy of contemporary problems at the economic, philosophical and institutional grounds.

Keywords: Negative Externalities, Institutional Economics, Akhi Mentality, E. F. Schumacher

Yazar: Mehmet DİNÇASLAN

Yıl: 2021
İlgili Dosyalar