NÎZAMÎ’NÎN AHİLİK BAĞLAMINDA TOPLUMSAL GÖRÜŞLERİ VE İMAJLARI

ÖZET

Yayıldığı coğrafyaya Irak, Mısır, Iran, Suriye, Anadolu vs. ile beraber Azerbaycan ’in da dahil olduğu Ahilik ve onunla ilgili görüşler birta­kım Azerbaycan sairlerinin (Hakani Şirvani, Mehseti Gencevi vs.) eserlerinde derin etki bırakmıştır. XII. yy in ünlü Azerbaycan sairle­rinden kudretli mütefekkir Nizami Gencevi 'nin de bir süre Ahilik teşkilatına mensubiyeti, Ahi Abul Farac Zencani’nin müritlerinden olması konusunda mülahazalar mevcuttur. Orta çağ kaynaklarından Devletşah Semerkandi, Muhammed Dara Şukuh ve diğerlerinin altı­nı çizdiği bu malumattan hareketle XX. yy in araştırıcıları düşünü­rün eserlerindeki Ahilik görüşleriyle eşleşen çeşitli argümanları da in­celeyerek söz konusu etmişlerdir. Kimi araştırıcılar Ahi Zencani’nin adına işaretleri şairin kendi eserlerinde aramış, kimi araştırıcılarsa onun “Hamse”sinde, özellikle de “Leyla ile Mecnun”, “Iskendername” gibi eserlerinde Ahilikle uyum içinde olan noktalardan söz etmişler­dir. Şimdiye dek dünyaca şöhretli Azerbaycan şairi Nizami ve Ahilik konusu dağınık ve perakende şekilde araştırıldığından bu konunun sistemli incelenmesine gerek vardır.

ABSTRACT

To the spreading geography besides with Iraq, Egypt, Iran, Syria, Anadolu etc. including Azerbaijan, the Akhilik and its meetings are deeply influenced on Works of Azeri poets (Khagani Ganjavi, Mahsati Ganjavi). From this point of view, one of the outstanding Azerbaijan poets Nizami Ganjavi’s followers from Akhi Abul Faraj Zanjani, the considerations are existed for one period on relation to Akhilik organi­zation. Contrary to the information from middle century sources of Dovlatshah Samargandi, Mohammed Dara Shukuh and others, the XX century investigators are investigated different facts on correspond­ed with the Akhilik meetings. That the parallels are being striking with the meetings of Anadolu akhis ’ and his such meetings are contra­ry to traditional “risk” conception. The term (“feta" and “ayyar”) of “civanmert” appeared in Nizami’s works, for Bertels, could be ex­plained from the position ofAithilik too. On the description of equal countries decrypted in Nizami’s “Isgandarname” in the works of azeri investigators,the parallels exist with Ahkilik organization too. As of investigating uncoordinated and scattered form, till nowadays the world famous Azerbaijan poet Nizami and the topic ofAithilik needs to be investigated systematically.

Yazar: Elmira MEMMEDOVA

Yıl: 2008