MOĞOL TAHAKKÜMÜ DÖNEMİNDE ANADOLU ŞEHİRLERİNİN KORUNMASINDA AHİLER

THE ROLE OF AHIS IN THE PROTECTION OF ANATOLIAN CITIES DURING THE MONGOLIAN INVASION

Özet
Ahilik, Anadolu’nun XIII. yüzyılında iktisadî, dini, siyasi, askeri
ve toplumsal rolleri oldukça etkili bir teşkilattır. Bu rolleri Moğolların
Anadolu’yu işgal ettiği ve Anadolu’nun bir asra yakın Moğol tahakkümü
altında kaldığı dönemde daha da artmıştır. Ahiler, istila ve İlhanlı
hâkimiyeti döneminde Anadolu şehirlerinin sosyal ve iktisadi hayatının
korunması yanında şehirlerin güven ve emniyetini sağlama noktasında
da önemli fonksiyonlar üstlenmişlerdir. Anadolu’nun en önemli şehri ve
Selçuklu payitahtı olan Konya başta olmak üzere bu coğrafyadaki birçok
şehirde yoğun olarak faaliyetlerde bulunan Ahiler, istila ve istilacılara
karşı Anadolu kentlerini her açıdan korumaya çalışıyorlardı. Şehirlerde
fonksiyonel birçok görevler üstlenen ahilerinin seyfi kolları, Anadolu’da
Selçuklu idaresinin olmadığı veya zayıfladığı Moğol tahakkümü döneminde
bu şehirlerdeki Ahi Ahmed Şah, Ahi Emir Ali, Ahi Çelebi, Ahi Duman, Ahi
Nizameddin, Ahi Mecdüddin, Ahi Şerafeddin, Ahi Şerif Hüseyin, Ahi Çaruk,
Ahi Sinan, Ahi Şemseddin, Ahi İzzettin Çelebi ve Ahi Nizameddin gibi
birçok ahi liderleri şehirlerinde asayişin, huzur ve güvenin sağlanmasında
mühim rol oynamışlardır.
Çalışmamızda Ahilerin Moğol istilasına bakışı, İlhanlı hâkimiyeti
dönemindeki tutumu, İlhanlı dini politikası içerisindeki konumu ve Moğol
tahakkümüne karşı oluşunun sebeplerine kısaca değinilecektir. Moğollara
karşı mücadelede, istila dönemindeki karışıklık ile şehirlerde ortaya çıkan
kaos ortamında üstlenmiş oldukları roller zikredilerek Anadolu’daki önemli
birkaç şehir ve buradaki ahi liderleri üzerinden izah edilecektir.

Anahtar Sözcükler: Ahiler, Anadolu Selçuklular, Moğollar, İlhanlılar.

Abstract
The community of Ahis is an organization which had highly effective
economic, religious, political, military, and social roles at Anatolia in the
13th century. These roles have been increased during Mongol Invasion of
Anatolia when Anatolia was under the domination of Ilkhanids close to a
century. Ahis held important functions in providing security and safety of
the public as well as the protection of social and economic life of Anatolia
during the period of the invasion and domination of Ilkhanids. Ahis, which
were settled in Konya, a very important city of Anatolia and the capital city
of Seljuks, attempted to protect the city against the invasion and the invaders
in every respect. During the period of Mongol domination in which the
Seljuk Administration was weak in Anatolia, Ahi leaders, such as Ahi Emir
Shah, Ahi Chalabi, Ahi Duman, Ahi Nizameddin, Ahi Mecduddin, Ahi Sharafeddin,
Ahi Sharif Husain, Ahi Charuk, Ahi Sinan, Ahi Şemseddin, Ahi İzzettin Çelebi and Ahi Nizameddin played an important role in ensuring
peace, security and confidence in their cities.
In our study, we will touch briefly on Ahi’s outlook over Mongol Invasion,
their attitude on the period of Ilkhanid domination, their position
in Ilkhanids religious policy and the reasons their opposition to Mongol
invasion. Furthermore, we will explain the roles undertaken by Ahis in cities
in the period of chaos which was the resultant of disturbance during
the invasion and struggle against Mongols with the examples of several
important cities in Anatolia and the ahi leaders there.

Keywords: Ahism, Anatolian Seljuks, Mongols, Ilkhanids.

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKKUŞ

Yıl: 2017