MESLEKLER KUTSALDIR: ERKEN DÖNEM “KESB” LİTERATÜRÜNDE FÜTÜVVET TEŞEKKÜLLERİNE TEMEL OLUŞTURAN DİNÎ DİNAMİKLER

OCCUPATIONS ARE SACRED: THE RELIGIOUS DYNAMICS CONSTITUTE THE BASIS FOR THE EARLY AL-FUTUVVA ORGANIZATİONS WITHIN THE CONTEXT OF THE EARLY “AL-KASB” LITERATURE

Özet
Ortaçağın diğer medeniyet ve toplumları gibi, İslâmiyet’in aralarında
doğup neşet ettiği VII. yüzyıl Araplarının da genellikle toplumun sosyoekonomik
olarak alt tabakasından kişilerin ve kölelerin uğraşısı olarak
gördükleri meslekleri küçümseyici bakışlarıyla, Hz. Peygamber ve onun
timsalinde İslâm’ın helâl yollardan olduğu sürece kişinin hangi meslekte
olursa olsun çalışarak kazanmasına verdiği değer dini, sosyal ve kültürel
açıdan mesleklere karşı paradigma değişimi adlandırılacak kadar farklıdır.
Hz. Peygamber sadece helâl yoldan çalışarak kazanç elde etmenin değerini
tebliğle kalmamış, aynı zamanda Müslümanların geçimlerini temin
etmelerinin kalıcı bir yolu olarak meslek sahibi olmalarını öğütlemiştir.
Peygamberlerin meslek sahibi olmaları gibi, Allah’ın sevdiği müslümanın
da sanat sahibi (mühterif) müslüman olduğu, şahsın zahit ve muttakiliğinin
bir meslek sahibi olmakla tamamlanacağını, sanat sahibi olmanın fakirliğe
karşı güvence oluşunu teşvik eden Hz. Peygamber’in bu yaklaşımı, bir
meslek sahibi olmanın, çalışarak kazanmanın İslamî değerlerinin teorisini
oluşturan Kesb, Mekasib ve İktisab literatürünün çerçevesini de oluşturmuştur.
Çalışarak kazanmanın ve mesleklerin önemi üzerine kaleme alınmış
bu eserlerde peygamberlerin birer meslek sahibi oldukları, meslek sahibi
olmayı teşvik edici en önemli unsurlardandır. İnsanların ilk atası olan Hz.
Âdem’in aynı zamanda ilk defa geçimi için çalışan ve ilk kez tarımla iştigal
eden kişi olduğu, Hz. Nûh’un marangoz, Hz. İdrîs’in terzi, Hz. İbrâhim’in
manifaturacı, Hz. Dâvud’un zırh yapımcısı, Hz. Süleyman’ın hasır sepet
yapımcısı, Zekeriya peygamberin marangoz olduğu vs. gibi bilgiler bunun
örneklerindendir.
Bu tebliğde Kesb literatürünün ilk müelliflerinden Hanefî fakihi
Şeybânî’nin (ö. 189/805) el-Kesb’i başta olmak üzere, İbn Ebu’d-
Dünyâ’nın (ö. 281/894) Islâhu’l-mâl, Lebbûdî’nin (ö. 9./15.yüzyıl) Fazlu’liktisâb
ve ahkâkü’l-kesb ve âdâbü’l-ma’îşe, Hubeyşî’nin (ö. 782/1380) el-
Bereke fi fazli’s-sa’yi ve’l-hareke ve Dımaşkî’nin (ö. 6./12. yüzyıl) el-İşâre
ilâ mehâsini’t-ticâre vs. gibi eserlerinde erken dönem Fütüvvet teşekküllerinin
oluşumuna etki eden dini temeller araştırılacaktır.
Anahtar Sözcükler: Meslek, Kesb Literatürü, Fütüvvet.
Abstract
Like other civilizations and societies of the Middle Ages, pre-Islamic
Arabs, among whom Islam was born and raised, despised the craftsmen
who were generally from the socio-economically subordinate to the society,
as the pursuit of the slaves. This perspective of the society radically changed by the Prophet, through whom delivered new religious, social and
cultural view towards the occupations in terms of religion, social and cultural.
The Prophet Muhammad not only notified of the value of earning by
working justly, but also advised Muslims to be professionals for ensuring
the livelihood and assuring security against the poverty. He also encouraged
Muslims to be professionals, as the beloved prophets of Allah. This
approach of the Prophet also constituted the framework of the literatre of
al-Kasb, al-Makasib and al-İktisab which constituted the theory of Islamic
values of being a craftsman and earning by working.
Among the important elements of these works encouraging Muslims
to deal with a profession, are the approaches related to the prophets’ being
craftsmen or dealing with a profession. Adam’s being engaged in agriculture
for the first time as the ancestor of people, Noah’s being a carpenter,
Idris’s being a tailor, Abraham’s being a draper, David’s being an armor-
maker, Solomon’s making baskets, Zechariah’s being a carpenter are
examples of such information.
The main purpose of this investigation is to determine the religious bases
that influenced the formation of early Futuwwa entity within the works
of the first authors of al-Kasb literature as Hanafi scholar al-Shaybani’s
al-Kasb, Ibn Abu ad-Dunya’s Islah al-Mâl, Labbûdî’s Fadl al-Iktisâb,
Hubayshi’s al-Baraka and ad-Dimashkî’s al-Ishara.
Keywords: Occupations, “al-Kasb” Literature, Futuwwa.

Yazar: Doç. Dr. Elnure AZİZOVA

Yıl: 2017