KUTADGU BİLİG’TE AHİLİK DEĞERLERİYLE PARALEL İLKELER

PARALLEL PRINCIPLES IN KUTADGU BILIG WITH AKHISM VALUES

Özet
Edebiyle, ahlâkıyla, üretken, mesleğinin yüz akı insanların yetişmesini
amaç edinen Ahilik, geleneksel Türk kültürü ile İslâm kültürünün kaynaşması
sonucu ortaya çıkmış bir teşkilatlanmadır. Şüphesiz ki bu teşkilatlanmanın
kökeninde Türklerin töreli, teşkilatçı, içtimaî hayatı düzenleyici
özellikleri bulunmaktadır. Türklerin bu özellikleri, yazılı Türk kaynaklarında
(Yenisey Mezar Taşları, Göktürk Abideleri, Divânü Lügati’t-Türk,
Kutadgu Bilig, Dede Korkut Oğuznâmeleri, vd.) belgelenmiştir. Adı geçen
yazılı kaynaklarda da Ahilikte de temel ilke, ideal özelliklerde (dürüst, namuslu,
çalışkan, yardımsever, cömert, vd.) insanların yetişmesidir. Böylelikle
ideal insanlarla ideal topluma ulaşma hedeflenmektedir.
Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından 1069/1070 yılında kaleme
alınmış; ideal devlet yönetimini, içtimaî düzeni ve ideal kişiyi hedefleyen
bir eserdir. Başka bir ifadeyle Kutadgu Bilig; bilgili, dürüst, âdil, vb. özelliklerde
yöneten ve yönetilenlerden meydana gelen bir toplumsal yapıyı
öngören eserdir.
Kutadgu Bilig ile Ahilik, öngördükleri insan, içtimaî düzen ve devlet
yönetimi açılarından ortak özellikler gösterir. Türk töresinin ve teşkilatçılığının
bir tezahürü olarak ortaya çıkan Ahilik, şüphe yoktur ki geleneksel
bilgiden, bu bilginin yazılı belgesi olan kaynaklardan da izler taşır. Üreten,
mesleğinde mükemmel, ahlâk ve edepçe üstün, sözüne sadık, atasına
anasına saygılı fertler gerek Kutadgu Bilig’te gerekse Ahilikte ideal insanî
özellikler olarak belirtilmiştir.
Çalışmamızda bu kaynaklardan biri olan Kutadgu Bilig’te dile getirilen
ilkelerle Ahiliğe temel teşkil eden ilkeler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Sözcükler: Ahilik, Kutadgu Bilig, Gelenek, Toplum.

Abstract
Akhism is an organization that manifested itself through the blend of
Traditional Turkish culture and Islamic culture, aims to train people with
manners and morals who are productive and honored members of their
profession, Undoubtedly, the roots of this organization is coming from the
organizational qualities of the Turks that regulates the tradional and social
life. These qualities are documented in written sources (The tombstones
in Yenisey, Orkhon Inscriptions, Divânü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig,
Oğuzname of Dede Korkut etc.). The main principle in both these written
sources and Akhism is training people with these ideal qualities (honest,
honorable, benevolent, generous etc.). Thus, the aim is to reach to the ideal
society with these ideal people.

Kutadgu Bilig was written by Yusuf Has Hacib in years 1069 and
1070; aims to achieve the ideal state administration, social order and also
, ideal person. In other words, Kutadgu Bilig is a book that projects a social
structure that is formed by wise, honest, fair etc. people who are both
governing and being governed.
Both Kutadgu Bilig and Akhism shows common features in terms of
the social order, state administration and person they envision. Akhism,
which emerged as a manifestation of of Turkish tradition and organizational
qualities, undoubtedly has traces of both the traditional wisdom and
the written documents which are the sources of this wisdom. Individuals
who are productive, excellent in profession, superior in morals and manners,
trustworthy, respectful to their parents are indicated as ideal human
qualities both Kutadgu Bilig and Akhism.
This study will lay emphasis on the principles mentioned in one of these
sources, Kutadgu Bilig, and the principles that are the basis of Akhism.

Keywords: Akhism, Kutadgu Bilig, Tradition, Society.

Yazar: Prof. Dr. Mustafa SEVER

Yıl: 2017