KÖPRÜLÜLER DÖNEMİNDE (1656-1676) TRABZON’DA AHİLİĞİN İZLERİ: KADI SİCİLLERİNDEKİ ESNAF KAYITLARI

TRACES OF TURKISH-ISLAMIC GUILD IN TRABZON DURING THE KOPRULULER PERIOD (1656-1676): RECORDS OF TRADESMEN İN QADI REGISTERS

Özet
Müslüman Türk topluluklarında 13. yüzyıldan itibaren yaklaşık 500 yıl etkili olan Ahilik Teşkilatı toplumun birçok alanında ön plana çıkmıştır. Adından sürekli olumlu etkinliklerle bahsedilen bu teşkilat ahlaki, askeri ve siyasal alan dışında belki de daha çok sosyal ve ekonomik alanlarda etkili olmuştur. Aslında Ahiliği bu denli değerli kılan nokta basit bir esnaf loncası olmaktan öte insan hayatının bütününe yönelik temel ilkelerinin varlığıdır. Bu husus ahiliği toplumda bir sosyal kontrol aracı olarak ön plana çıkarmıştır. Haliyle ahiliğin en önemli toplumsal dinamiği olan esnaf örgütü üzerinden bir değerlendirme şehrin sosyal ve ekonomik düzeyinin izahatına da katkı sağlar. Zira tarihi süreçte bir liman şehri olan Trabzon’un ticaret merkezini oluşturan Aşağı Hisar bölgesi, Trabzon’daki meslek grupları yanında şehirde ticari hayatın en canlı olduğu Sultani çarşısı hakkında da bilgi edinilebilir.
Anadolu’nun ahilikle bütünleşmiş kentlerinden biri olan Trabzon’da ahiliğin temel ilkelerini mevcut esnaf teşkilatı üzerinden incelemek ahilikle ilgili çalışmalara katkı sağlar kanaatindeyiz. Araştırma dönemi olarak Osmanlı yönetiminde iz bırakan Köprülüler Döneminden bir kesit (1656-1676) seçilirken bir nevi kendi içinde canlılığı ortaya koyan kadı sicilleri de kaynak olarak belirlenmiştir. Çalışmanın yöntemi olarak dönemi kapsayan 14 sicil gözden geçirilip esnafla ilgili kayıtların analizi yapılacaktır.

Anahtar Sözcükler: Ahilik, Trabzon, Esnaf Teşkilatı, Köprülüler, Kadı
Sicilleri

Abstract
The organization of Turkish-Islamic Guild that has been effective in Muslim Turkish communities for about 500 years since the 13th century has come to the forefront in many areas of society. This organization, which has always been mentioned with positive activities from its name, has been influential in the social and economic fields, perhaps except for the moral, military and political sphere. In fact, this valuable point is not only a simple trade guild but also the existence of basic principles for the whole of human life. This brought Turkish İslamic Guild into the forefront as a tool of social control in the society. An assessment based on the tradesman organization, which is the most important social dynamism of Turkish-Islamic Guild, also contributes to the social and economic level of the city. Because the Lower Hisar region, which is the trading center of Trabzon, which is a port city in the historical period, besides the professional groups in Trabzon, information about the Sultani Bazaar which is the most commercial life in the city can be obtained.
In Trabzon, which is one of the cities, which are integrated with the Turkish-Islamic Guild of Anatolia, we believe that it is possible to contribute to the studies of the Turkish-Islamic Guild by investigating the basic principles of it through the existing trade organization. As the period of investigation, the period of the Köprülüler (1656-1676), which leave a mark in the Ottoman management, was selected and the sources of the Qadi (a Muslim judge) which revealed its vitality, were determined as the source. As a method of this study, 14 registers covering the legal period shall be scrutinized and the analysis of the records related to the trades shall be put forward.

Keywords: Turkish-Islamic Guild, Trabzon, Tradesman Organization,
Köprülüler, Qadi Registers

Yazar: Prof. Dr. Temel ÖZTÜRK

Yıl: 2019