İKİ NASS BİR KIYAS ÜZERİNDEN AHÎLİĞİN AMAÇ VE MAHİYETİ

THE PURPOSE AND NATURE OF AKHISM ON TWO NASS AND ONE QIYAS/REASONING

ÖZET

Ahî Evran ismiyle meşhur Şeyh Nasîrüddin Mahmûd (ö. 1262) tarafından sistematik kuruluşu gerçekleştirilen Anadolu Ahîliğinin yüce kitabımız Kur'ân-ı Kerîm'den, Resûlullah (s.a.) Efendimizin hayatından-sözlerinden ve asr-ı saâdetteki uygulamalardan dayanakları vardır. Kur'ân-ı Kerîm'in sûrelerinden birisi de alış-veriş ve ticarette karşı tarafa küçük mağduriyetler yaşatmak anlamında kullanılan tatfîften bahseden el-Mutaffifîn sûresidir. Bu
sûrede ticari hayat içinde bulunup kendi merkezci davranarak başkalarından küçük çaplı basit menfaatler elde etmeye ve haksız kazanç temin etmeye meyyal olan kişiler en üst perdeden ayıplanmış ve cehennem ile tehdit edilmiştir. Resûlullah (s.a.) efendimiz ise “Allah Teâlâ sizden birinizin bir iş yaptığı zaman, onu sağlam (güzel) yapmasını ister-sever.” buyurarak herkesin işini en güzel şekilde yapmasını tavsiye etmiştir. Yine Allah Resûlü kişinin çalışıp çabalamasını istemiş ve en hayırlı kazancın kişinin kendi eli ile helal yoldan kazandığı kazanç olduğunu bildirmiştir. İslam toplumunun neşv-ü nemâ bulduğu Medine’de Hz. Peygamber'in (s.a.) yaptığı ilk işin Mekkeliler ile Medineliler (Muhacir-Ensar) arasında kardeşlik ilan etmesi (muâhât) ve onları bir beden gibi yapması olduğu bilinmektedir. İşte bu da Âhiliğin bir başka güçlü dayanağı şeklinde yorumlanabilir.
Bu bildiride öncelikle Mutaffifîn sûresindeki bir âyet grubunu, yukarıda geçen hadisi ve Medine İslâm kardeşliğinin (uhuvvet/ahilik) ete kemiğe büründüğü şekil olan muâhâtı konuşacağız. Ardından bunların insanlığa ne gibi prensipler getirdiğini ve bunların İslâm toplumunda nasıl bir değişim ortaya çıkardığını tartışacağız. Son olarak da bu nassların ve esasların Anadolu Ahîlik teşkilatının kurulması ve uzun yıllar işlemesi için nasıl bir temel teşkil ettiğini gözden geçireceğiz. Bildiri daha çok düşünce ve yorum yoğunluklu olacak ve
bu çerçevede söz konusu dinî nasslar ve Medine İslam kardeşliği ayrıntılı olarak yorumlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kur'ân, Hz. Muhammed, Medine, Muâhât, Ahîlik

ABSTRACT

The Anatolian Ahilik (Akhism), which was systematically founded by Sheikh Nasîrüddin Mahmud (d. 1262), who is famous with the name Ahi Evran, has its foundations in our supreme book, the Qur'an, the life and words of the Messenger of Allah (pbuh) and in the lifetime of Muhammad (pbuh). One of the surahs of the Qur'an is al-Mutaffifîn, which talks about tatfîf, which is used in the sense of causing minor grievances to the other party in
shopping and trade. During this period, those who were in commercial life and tended to take small-scale benefits from others and gain unfair advantage by acting self-centered were condemned from the highest pitch and threatened with Hell. Rasûlullah (pbuh) said, “When Allah wants one of you to do something, he likes it to do it well.” He advised everyone to do their job in the best way possible. Again, the Messenger of Allah wanted
a person to work and strive and stated that the best income is the one earned by one's own hands through halal ways. In Medina, where the Islamic community founded, it is known that the first act of the Holy Prophet (pbuh) was to declare brotherhood (muâhât) between the people of Mecca and Medina (Muhajir-Ansar) and to make them like a body. This can be interpreted as another strong pillar of Ahilik (Akhism).In this paper, first of all, we will talk about a group of verses in the chapter of Mutaffifin, the hadith mentioned
above, and the muahât, which is the form in which the Islamic brotherhood of Madina (uhuvvet/ahilik) is embodied. Then we will discuss what principles they brought to humanity and how they brought about a change in Islamic society. Finally, we will review how these texts and principles constitute the basis for the establishment of the Anatolian Ahi Organization and its long-term functioning. The paper will be mostly thought and commentary and in this context, the religious texts and the Islamic brotherhood of Medina will be interpreted in detail.

Key Words: Qur’an, Profhet Muhammad, Madina, Brotherhood, Akhism

Yazar: Abdulhamit BİRIŞIK

Yıl: 2021