HALİFE NASIR DÖNEMİ FÜTÜVVET ANLAYIŞI VE TEŞKİLATI

THE FUTUWWA UNDERSTANDING AND ORGANIZATION IN THE PERIOD OF CALIPH AL-NASIR

Özet
Başlangıçta asil, yiğit genç anlamında daha sonra gençlik organizasyonları
anlamında kullanılan fütüvvet, zamanla tasavvuftan etkilenerek
ahlakî ve dini bir boyut kazanmış, esnaf kesiminde de teşkilatlanarak asırlar
boyu İslâm dünyasını etkilemiş bir kurumdur. Sosyal değişim sonucu
hızlı bir şehirleşmeye maruz kalan Ortadoğu toplumlarında aşiret yapısı
çözülmüş, kan bağının önemi kalmamış, şehir ekonomisinde kişilerin yetenekleri
ön plana çıkmış, cemaat ilişkilerinin yerini cemiyet ilişkileri almıştır.
Bu şartlar gençlerin bir araya gelmesini tetiklemiş fityan adı verilen
farklı gençlik grupları ortaya çıkmıştır. 578/1182 yılında fütüvvete dâhil
olan Nâsır li-Dinillâh 604/1207 yılında bütün fityan gruplarını birleştirerek
“Seyyidü’l-Fityan” olmuştur. Nâsır li-Dinillâh farklı fityan gruplarını,
ahlakî ve tasavvufî bir çerçeve dâhilinde yapılandırarak toplumun her tabakasını
kapsayacak mezhepler üstü, toplumda birlik ve beraberliği sağlayacak
milli bir akım oluşturmayı amaçlamıştır. Nâsır li-Dinillâh’ın fütüvveti
yeniden tanzim etmesi fütüvvet tarihinde önemli bir yer tutar. Dağınık,
çoğu zaman birbiriyle çatışan yerel kurumlar halindeki fityan birlikleri
devlet destekli merkezi bir örgüt haline gelerek daha geniş bir coğrafyada
hızlı ve güçlü bir şekilde yayılma imkânı bulmuştur. Abbâsîler başıbozuk,
başına buyruk gençlik gruplarını kontrol ederek gücünü artırmış, sultanlara
fütüvvet libası giydiren halife, hilafetin nüfuzunun artırarak, Müslümanları
mezhepsel farklılıklarını bir yana bırakarak fütüvvet ruhu etrafında
kendi riyasetinde birleştirmeyi amaçlamıştır.
Anahtar Sözcükler: Nâsır li-Dİnillâh, Abbasiler, Fütüvvet, Fityan,
Bağdat.
Abstract
The futuwwa which is initially used to mean noble, brave young and
youth organization; is a institution that acquired a moral and religious
dimension impressing by sufism in time, affected Islamic World for centuries
by organizing from artisans. In Middle Eastern communities who were
exposed to rapid urbanization as a result of social change; tribal structure
dissolved, consanguinity lost its importance, talents of people came
into prominence in the city economy, community relationship took place of
congregational relationship. These conditions triggered young people to
come together and different youth groups emerged which is called “fityan”.
Al-Nasir li-Din Allah joined to futuwwa in 1182 and became “seyyidü’l
fityan” by combining all the “fityan” groups in 1207. Al-Nasir li-Din Allah
aimed to generate a national and supra- sectarian movement that provides
unity and solidarity in society and covers every layer of society by structuring different “fityan” groups within a moral and sufistic framework. Al-
Nasir li-Din Allah’s redesign on futuwwa, holds an important place in the
history of futuwwa. Fityan unions who were local institutions that conflict
with each other and disorganized, became a state-backed central organization
and spread rapidly and strongly in a wide geographical area. State
increased its power by controlling the unamenable and undisciplined youth
groups. Caliph who clothes futuwwa wear for Sultans, aimed to unite Muslims
in its own right around the spirit of futuwwa by putting denominational
differences up and incerasing the penetration of the caliphate.
Keywords: Al-Nasir li-Din Allah, Futuwwa, Abbasids, Fityan, Bagdat.

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Fatih GÜZEL

Yıl: 2017