GÜVÂHÎ’NİN PENDNAMESİ’NDEKİ BAZI FÜTÜVVET DEĞERLERİ

SOME OF THE FUTUWWA VALUES IN GUVAHI’S PENDNAME

Özet

13. asırda Anadolu’da görülmeye başlanan ahilik hareketi, dinî-içtimâî bir teşkilat olup Osmanlı Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynamıştır. Temelde dinî prensiplere dayanan bu teşkilatın oluşumunda fütüvvet değerlerinin tesiri büyüktür. İslam’ı kabul eden Türkler Anadolu’ya yerleşmelerinden itibaren fütüvvet ülküsünü benimseyip kendilerine has cömertlik ve kahramanlık vasıflarıyla süslenmiştir. Ahiliğin temel belirleyicisi olan İslamî-tasavvufî düşünüş ve yaşayış her devir ve bölgede varlığını korumuştur. Fütüvvet ehli kişilerin ahlakî üstünlükleri barındıran bireyler olması ana hedeftir.
İslam’dan önce ve sonraki metinlerde ahlakî hususlara özellikle değinilmiştir. Çoğu dinî-tasavvufî eser ahlakî metin niteliğini taşımaktadır. Bir fütüvvet ehlinde bulunması gereken güzel ahlak kaideleri genel ahlak, siyasetname ve pendname gibi ahlakî metinlerde çokça işlenen bahislerdir. Bu tür konuların ele alındığı eserlerde biri de 16. asır şairlerinden Güvâhî tarafından kaleme alınan Pendname’dir. Güvâhî’nin 1526 yılında yazımını tamamladığı 2133 beyitlik bu mesnevisi nasihatname türünde kaleme alınmış önemli bir eserdir. Pendname’de çok fazla atasözü ve deyim yer almakta, hikâyeler ile konu edilen bahisler işlenmektedir. Bunlar arasında açgözlülüğün zararları, kanaatkârlık, dürüstlük, dostluk ve cömertlik gibi değerler üzerine durulmuş ve bu hususlarda nasihatler verilmiştir.
Bu çalışmada Güvâhî’nin Pendnamesi’nde yer alan ahiliğin esası olan bazı fütüvvet değerleri tespit edilecek ve bunların nasıl işlendiği hak- kında bilgi verilecektir.

Anahtar Sözcükler: 16. Asır, Ahlak, Güvâhî, Pendname.

Abstract

Akhism movement, as a religious-social organisation, started to be seen in Anatolia in the 13th century, and played a curial role in the establishment of Ottoman Empire. Fundamentals of this social movement base on religious principles and its effects on futuwwa values are considerably high. Turks, after accepting Islam and settling in Anatolia, embraced the futtuwa values that includes bravery, generosity and heroism. As a fundamental of akhisim, religious-mystical based mentality and lifestyle was continued to be seen in the region over the time. In futtuwa, main purpose is that the qualified people should be the ones with good morals.
Moral values are specifically mentioned in the writings before and especially after Islam. Most of these religious-mystical based writings can be considered as moral guides. Most common topics mentioned in writings on politics, moral values and ethics, are the moral qualifications that are expected to be seen in a futuwwa adept. One of the books that mentions these topics is Pendname, written by 16th centrury poet Güvâhî. Güvâhî finished his advise-based book Pendname in 1526 and it contains 2133 distichs, written in a certain poetry style called “Mesnevi”. Pendname contains number of proverbs and expressions as well as some moral related short stories. Through these proverbs, expressions and short stories; harms of greed, frugality, brotherly love, honesty, friendship and generosity is widely explained and advised are given on these topics.
In this study, some of the futuwwa values mentioned in Güvahi’s Pendname are analysed, and the acquired information related to these to- pics are explained.

Keywords: 16’th Centrury, Moral, Güvâhî, Pendname.

Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Fatih KOYUNCU

Yıl: 2018