GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YAŞAYAN BİR ZANAAT PURUTÇULUK VE TANDIR USTASI MAHMUT RECAİ PURUTOĞLU’NUN MESLEK ANI VE DÜŞÜNCELERİ

Özet
Ahilik, Anadolu’da 13. yüzyılda Moğol ve Haçlı istilalarının yaşandığı kaotik
ortamda ortaya çıkmış ve sonraki yüzyıllarda devlet ve toplum hayatında
önemli bir kurum olarak varlığını sürdürmüştür. Temelleri Ahi Evren Nasırüddin
Mahmut (1172-1262) tarafından atılan Ahilik, Türk Milletine alın teri
ile geçinme, minnetsiz yaşama yeteneği kazandırmayı amaç edinmiştir. Ahiler
üretimde arz ve talebi dengeliyor, kaliteli üretim yapılmasını sağlıyorlardı.
Toplumla iç içe yaşayıp eğitim, sağlık ve sosyal alanlarda yaşanan boşluğu
dolduruyorlardı. Yolcuların başlıca konaklama yeri Ahi zaviyeleriydi. Ahiler
iç karışıklıklar zamanında anarşinin sonlanmasında rol alıyor, savaş zamanların
da ise devlete yardım ediyorlardı. Kısacası Ahilik, Türk Milleti’nin Anadolu’da
var olma mücadelesidir. Bunun yanında Ahiler toplantılarında halkoyuna
başvuruyorlardı. Bu, Türk toplumun da seçim ve demokrasi kültürünün ne
kadar eski olduğunu göstermektedir. Yine Bacıyan-ı Rum örneğinde olduğu
gibi Ahi kadınlar memleket savunmasında yer almışlardır. Dolayısıyla Ahilik,
Türk toplumunda kadının yerini ve önemini ortaya koymaktadır. Bütün bunlar
Ahilik araştırmalarını önemli kılmaktadır.
19. yüzyıldan itibaren Ahilik geleneğinin etkinliği azalmaya başlamıştır.
Sanayi Devrimi sonrasında değişen üretim ilişkileri sonucunda birçok sanatkâr
işini terk etmek zorunda kalmıştır. Bunun yanında bazı meslekler günümüze
kadar varlıklarını sürdürmeyi başarmışlardır. Günümüz iktisadi yaşamında
toprak ürünleri önemlidir. Çömlekçiler tabak, çanak ve güveç gibi yeme içme
aletleri üretimini sürdürmektedirler. Bunun yanında ekmek ve yemeklerin pişirildiği
tandır ve fırınlar da eskiçağlardan beri varolmuşlardır. Erzurum-Bayburt
yöresinde “purut” terimi çanak çömlek için “purutçu” terimi ise bu işi yapan
esnaf için kullanılmaktadır. M.Recai Purutoğlu günümüzde Bayburt’ta yurtiçi
ve yurtdışına tandır imalatı yapmaktadır. Çocukluğunda babasının yanında başladığı
mesleği yaklaşık olarak yarım asırdır sürdürmektedir. Atalarından kalan
tandırcılık mesleğini icra eden Recai Purutoğlu 2020 yılında yılın Ahisi seçilmiştir.
Birçok meslekte olduğu gibi tandır imalatı hakkında da yazılı kaynaklar
oldukça sınırlıdır. Bundan dolayı M. Recai Purutoğlu’nun meslek anılarının
kayda geçirilmesinin Ahilik tarihine katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: M. Recai Purutoğlu, Tandırcılık, Ahilik, Purutçuluk,
Çanak-çömlek, Bayburt.

PURUT MAKING, A LIVING CRAFT FROM THE
PAST TO THE PRESENT AND THE MEMORIS OF
TANDIR MASTER M. RECAİ PURUTOĞLU

Abstract
Ahi community emerged in the chaotic environment of Mongol and Crusader
invasions in Anatolia in the 13th century and continued its existence as
an important institution in state and social life in the following centuries. The
foundations of Ahi order were laid by Ahi Evren Nasırüddin Mahmut (1172-
1262). Ahi’s were balancing supply and demand in production and ensuring
quality production. They lived in harmony with society and filled the gap
in education, health and social areas. Ahi organization aims to provide the
Turkish Nation with a living through the sweat of its brow. The main accommodation
places for travelers were Ahi zawiyas. Ahis played a role in ending
anarchy during times of internal turmoil. In times of war, they helped the state.
In short, Ahiism is the Turkish Nation’s struggle for existence in Anatolia. In
addition, Ahis gave importance to elections in their meetings. This shows how
old the election and democracy culture is in Turkish society, as in the case of
Bacıyan-ı Rum, Ahi women took part in the defense of the country. Therefore,
Ahiism reveals the place and importance of women in Turkish society. All of
these make Ahiism research important.
Since the 19th century, the effectiveness of the Ahi tradition began to decline.
As a result of changing production relations after the Industrial Revolution,
many craftsmen had to leave their jobs. In addition, some professions have
managed to continue their existence until today. Soil products are important in
today’s economic life. Potters continue to produce eating and drinking utensils
such as plates, bowls and casseroles. In addition, tandoors and ovens where
bread and food are baked have existed since ancient times. In the Erzurum-
Bayburt region, the term “purut” is used for pottery and the term “purutçu” is
used for the tradesmen who do this job. Today, M.Recai Purutoğlu manufactures
tandoors in Bayburt for domestic and international purposes. He has continued
his career, which he started with his father in his childhood, for nearly
half a century. M. Recai Purutoğlu, who practices the tandoori-making profession
inherited from his ancestors, was chosen as the Akhism of the year in
2020. As in many professions, written sources about tandoori manufacturing
are very limited. Therefore, it is thought that recording M. Recai Purutoğlu’s
professional memories will contribute to the history of Ahi order.

Keywords: M. Recai Purutoğlu, Tandır Making, Ahi Order, Purut Making,
Pottery, Bayburt.

 

Yazar: Doç. Dr. Ersoy ZENGİN
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-II