FÜTÜVVETNAME’NİN HÜLASASI OLARAK ŞEYH SAFİ BUYRUĞU: BİR METNİN SÜREKLİLİĞİNDEN KOPARILIP BOŞLUKTA BIRAKILMASI

THE SHAYKH SAFI COMMANDMENT (BUYRUK) AS THE SUMMARY OF FUTUVVETNAME: ABANDONMENT OF A TEXT IN THE PRESENCE OF A CONTINUUM

Özet

Bildiri, Şeyh Safi Buyruğunun Fütüvvetname metinlerinin içerdiği konulara sahip olduğunu ve bu sürekliliği Şeyh Safi’nin tarikat silsilesiyle birlikte konu edinmektedir. Buna göre bildirinin kapsamı Fütüvvetnameler, yazılışları, konuları ve Buyruklar arasındaki ortak konular ve Şeyt Safi’nin Şeyh Zahid Giylani’den başlayan silsilesi ve son olarak bu silsilenin başlangıcı olan Şeyh Suhreverdi ile sınırlıdır. Bildirinin takip ettiği yöntem ise yazılı kaynaklardan yararlanarak metinlerarası karşılaştırma şeklinde olacaktır.

Şeyh Safi Buyruğu, günümüze kadar Alevi toplulukları arasında irfanın takip edildiği bir metin olarak kabul görmektedir. Bu metin, Şeyh Safi ve İmam Cafer Sadık Buyruğu olarak adlandırılmaktadır. Şeyh Safi Buyruğu, Erdebil Tekkesinin tekkeyi terk edip marifet mekrine düşüp saltanat yoluna takip etmesinin ardından marifetin yani fütüvvetin risalesi özelliğini kaybetmiş ve Safevi siyasetinin ehlibeyt muhibbi topluluklar arasındaki düstürname metni halini almıştır. Böylece ehlibeyt muhibbi topluluklar, giderek marifeti terk ettiklerini fark etmediler ve bunun sonucunda da fütüvvet erbabı olmayı kaybettiklerini dahi anlamadılar. Daha da önemlisi bu konuda araştırma yapan çevrelerde bu kaybı ve değişimi fark edip ortaya koyamamışlardır.
Sonuç olarak Şeyh Safi Buyruğu, Fütüvvetnamenin bir parçasıdır. Şeyh Safi de Suhreverdi ile gelen Fütüvvet silsilesinin dördüncü halkasın-
da yer almaktadır. Bundan dolayı da Şeyh Safi’nin adıyla anılan Erdebil Tekkesinin Şii veya Batini gibi konular etrafında veya başlıkları altında ak-
tarılması ve tartışmaya açılması, Şeyh Safi Buyruğunu geldiği ve üzerinde vücut bulduğu kevniyatını da saçma kılmıştır. Başka bir ifadeyle metin, bağlı toplulukları biçimlendirme imkânını kaybettirmiş ve tam tersine bağlı topluluklar metni biçimlendirmiştir. Hem de Erdebil Tekkesi mensupları tarafından bağlı topluluklar için metnin geldiği veya var olduğu mekânın dışında başka bir kevniyata ait mekânda inşa etmişlerdir. Şeyh Safi Buyruğu için hazin bir serencam böyle başlayıp bağlı topluluklar arasındaki hürmetini korumasına rağmen anlam, içerik ve metnin talepleri giderek işlevsiz hale gelmiştir. Siyaset etrafında yapılan tartışmalarla Şeyh Safi Buyruğu, Şiileşmenin aracı olmuştur. Bir başka yandan da Şeyh Safi Buyruğu, Türkoloji ve Oryantalizmin elinde Batini ve
Heteredoks toplulukların senedi gibi görülüp gösterilip Fütüvvetten ve “La Feta İlla Ali” düsturundan zıt bir mekâna ait kılınmıştır.

Anahtar Sözcükler: Şeyh Safi, İmam Cafer Sadık, Buyruk, Suhrever-
di, Fütüvvetname.

Abstract
The declaration states that the Sheikh Safi had the subjects contained
in the texts of Futuvvetname and this continuity is taken up with the sect
sequence of Sheikh Safi. Accordingly, the scope of the report is limited to
Futuvvetnames, the writing processes and the issues of them, the common
themes between Futuvvetnames and Commandments (Buyruk) of Sheik
Safi, and the range of Sheikh Safi starting from Sheikh Zahid Giylani, and

finally the beginning of this range, Sheikh Suhreverdi. The method follo-
wed by the notification will take the form of intertextual comparisons using

written sources.
The Commandment (Buyruk) of Sheikh Safi has been accepted as a
text of followed up wisdom, among the Alevis communities until today. This
text is called the Commandment (Buyruk) of Sheikh Safi and Imam Cafer
Sadik. The Commandments (Buyruk) of Sheikh Safi has lost the position
of being the booklet of gnosis means futuvvet, after the time that Sheik of
Erdebil had left the tekke and fell to the game of gnosis and the road of
reign, and became the principle text of Safavid politics among the ahlul
bayt lover communities. Thus, the Ahlul bayt lover communities lose their
characteristics about being components of fütüvvet without noticing that
they also abandoned the gnosis.
As a result, the Commandment (Buyruk) of Sheikh Safi is a part of

Futuvvetname. Sheikh Safi was also included in the fourth ring of the Fu-
tuvvet sequence, which comes with Suhreverdi. Therefore, the conveying

and debating the Erdebil Tekke, which was attributed to Sheikh Safi, aro-
und the subjects and under the headings such as Shi’a or Batini made the

formation, that Şeyh Safi Commandment (Buyruk) came from and built on,

ridiculous. In other words, the text lost the ability to format affiliated com-
munities, on the contrary the affiliated communities formatted the text.

They were also built by members of the Erdebil Tekke in a place be-
longs to formation other than the place where the text came or existed for

the societies affiliated. This is how a sad story for the Shaykh Safi Com-
mandment (Buyruk) began and despite the protection of its respect among

the connected societies, meaning, content and the demands of text have
become increasingly dysfunctional. With the discussions around politics,
the Sheikh Safi Commandment (Buyruk) was the tool of becoming Shiite.
On the other hand, the Sheikh Safi Commandment (Buyruk) was seen as
the proof of Batini and Heterodox communities in the hands of Turcology
and Orientalism and was made as if it belongs to a place opposite to the
principle of Futuvvet and “La Feta Illa Ali”.
Keywords: Sheikh Safi, Imam Cafer Sadik, Commandment (Buyruk),
Suhreverdi, Futuvvetname.

Yazar: Prof. Dr. Ahmet TAŞĞIN

Yıl: 2017