FÜTÜVVET KAVRAMI BAĞLAMINDA AHÎLİKTE DEBBÂĞLIK VE CİLTÇİLİK

DEFENSE AND SKINNESS IN THE CONTEXT OF THE FUTIVITY CONCEPT

Özet
Dericilik, ilk çağlardan beri insanların zorlu tabiat şartlarından korunma
amaçlı örtünme ve barınma ihtiyacından ortaya çıkmıştır. Deri işlemeciliği
ve işlenmiş derinin günlük hayatın birçok alanında kullanılması,
göçebelikten yerleşik düzene geçişle artmıştır. İnsanların hayvanlardan
elde ettikleri bu derilerin, işlenmeden önce tabaklanması ardından terbiye
edilmesi gerekmektedir. Deriye yapılan tabaklama işlemine “dibâgat”, bu
işi yapanlara da “debbâğ” adı verilmiştir. Anadolu’da debbâğlık ve deri
işçiliğinin ilk gelişen mesleklerden ve bunu başlatan kişinin de Ahî Evren
olduğu bilinmektedir. Ahî Evren, 602/1205 yılında Anadolu’ya gelmiş ve
603/1206 yılında da Kayseri’ye yerleşmiş, burada bir deri atölyesi kurarak
debbâğlığa başlamıştır. Bu yüzden, tarih boyunca “Debbâğların Pîri”
olarak tanınmıştır. Ahî Evren’in debbâğ olmasından dolayı, debbâğlık Ahî
teşkilatının bünyesinde önem kazanmış, debbâğlar, Ahîlik gelenekleri sayesinde
diğer esnaf loncaları üzerinde nüfuz sahibi olmuşlardır. Böylelikle
Anadolu Selçuklularından itibaren Anadolu, deri sanayiinin merkezi olmuş,
bu durum kitap kaplarının (cildlerin) üretiminde en çok tercih edilen
malzeme olan derinin erişilebilirliğini arttırmıştır. Ahî debbağ esnafının
ustaca işlediği deriler sayesinde malzeme sıkıntısı çekmeden Anadolu’da
Türk Cild Sanatı geçmişten aldığı birikimle birlikte gelişerek ilerlemiş, Osmanlı
klasik dönemiyle de zirveye ulaşmıştır.
Anahtar Sözcükler: Ahîlik, Fütüvvet, Debbâğlık, Dericilik, Cildcilik.
Abstract
Leatherwork has emerged from the earliest times because of the need
to protect people from the harsh natural conditions, to cover and to keep
them. The use of leather processing and processed deep in many areas
of everyday life has increased with the transition from nomadic to builtup.
These leathers, which humans have obtained from animals, must be
cultivated after tanning before being processed. The tanning process is
called “dibâgat”, and those who do this work are called “debbâğ”. It is
known that the debut and leather worker in Anatolia is the first developing
profession and the person who started it is Ahi Evren. Ahi Evren came to
Anatolia in 1205 and settled in Kayseri in 603/1206, where he set up a
leather workshop and started his tanner. Thus, throughout history, it has
been known as the “Pillars of Tanners”. Due to the fact that Akhism is the
tanner, the debbing has gained importance in the Akhism organization, and
the tanners have become influential on other artisans thanks to Akhism
traditions. Thus, from the Anatolian Seljuks, Anatolia became the center of
the leather industry, and in this case deep accessibility, which is the most preferred material in the production of bookbinding, has increased. The intensive
leather production of the Akhism organization has progressed with
the accumulation of the Art of Turkish Bookbinding in Anatolia, and it has
reached its summit by the Ottoman classical period.
Keywords: Akhism, Futuvva, Tanners, Leatherwork, Bookbinding.

Yazar: Arş. Gör. Fatma Şeyma BOYDAK

Yıl: 2017