FARSÇA FÜTÜVVETNAMELERDEN HAREKETLE ESNAF PİRLERİ VE FÜTÜVVET ÂDÂBI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
ÖZET
Huzurlu bir toplum yaşayışı için bireylerde olması gereken bazı hasletlerin anlatıldığı “fütüvvetname’ler, özelden genele bir anlayışla toplum kurallarını sistematize etmiş metinlerdir. “Fütüvvetname”ler Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında örnekleri görülen metinler olmak özelliğiyle de kültürler ar ası bir geleneğe isim olmuştur. Bu üç kültüre ait çeşitli fütüvvetnamelerde, fütüvvet geleneği ve bu geleneğin etrafında teşekkül eden esnaf teşkilatının ana prensipleri ortaya konmuştur. Nitekim bazı Farsça fütüvvetname risalelerinde de fütüvvetname geleneğinin temel özellikleri manzum-mensur olarak anlatılmıştır. Bu bildiride, fütüvvetname geleneğinin temelini oluşturan esnaf gruplarının pirleri ve esnaf âdâbı hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu noktada, çeşitli kütüphanelerde mevcut Farsça filtüvvet- namelerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş “Fütüvvetnâmehâ ve Resâ’il-i Hâksâriyye” başlıklı bir derlemedeki 9 risaleden faydalanıl- mıştır. Bunlardan 7 tanesi “kasaplık, kunduracılık (2), aşçılık, berberlik, dellâklık, hacamatçılık” gibi esnaf gruplarına ait âdâbı anlatmaktadır. “Der-Beyân-ı Esnâf’ başlıklı diğer 2 risale ise esnaf pirlerini konu edinmektedir. Bu risalelerdeki fütüvvet prensiplerinin ışığında Türk-Fars “fütüvvetname geleneği”nin benzerlikleri yahut farklılıkları hakkında bir fikir verilmeye çalışılacaktır.
ABSTRACT
“Fütüvvetname”s have been explained some traits which are necessary to individuals for a peaceful life are texts which systematize the society rules with an intelligence from secret to general. Besides, these texts are shared models in the Turkish, Arabic and Persian literatures and it has been title a tradition with this characteristic. Geneorisity-honesty (futuvvet) tradition and main principles of tradesman organization which is to be formed around this tradition are bringed up with various “futuvvetname”s belong to these three cultures. Likewise, basic characteristics of “fütüvvetname” tradition have been explained in some Persian “fütüvvetname” texts as verse or prose. In this paper, masters of tradesman groups which have been formed origin of “fii- tuvvetname” tradition and rules of tradesman groups are generally evaluated. At this point, we benefited from nine texts in the title of “Futuvvetnamehâ and Resâ’il-i Hâksâriyye” which is to be formed with various “fittuvvetname”s written in Persian. Seven of these explains the rules which belong to tradesman groups like butchery, shoemakers (2), cookery, barbery, “dellak” and “haccâm”. Two of texts in the title of “Der-Beyân-ı Esnaf’ are related to masters of tradesman. Acting from geneorisity-honesty rules in these texts, it is given an idea about similar and different sides of Turkish-Persian “futuvvetname” traditions.
Yazar: Ozan YILMAZ
Yıl: 2008
Bildiri Metni