ELAZIĞ AHİLERİNİN SESSİZ KAHRAMANLARI: SÖZLÜ TARİH BAĞLAMINDA SEKİZ KÖŞE ŞAPKA USTALARI

Özet
Harput, Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve 4000 yıllık tarih boyunca
birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu’nun en kadim merkezlerinden
biridir. Özellikle Harput, Elazığ’ın tarihi ve kültürel yapısında belirgin bir
rol oynamıştır. Geçmişte ipek yolu üzerinde yer alması, Harput’u bir ticaret
merkezi haline getirmiştir. Özelikle Osmanlı öncesi dönemde Ahilik sitemi,
Harput’ta Ahi Musa Türbesi ve Mescidi gibi yapı üzerinden Ahilik geleneğinin
varlığı ve kültürel etkileri tespit edilebilmektedir. Osmanlı döneminde ise
Harput’ta Ahilik teşkilatının başında “Şeyh-i Baba” ünvanlı bir lider görev
yapmıştır.
1834’te Harput’un mezre denilen ovaya taşınmasıyla şehir, Mamurat’ül
Aziz, El-Aziz, Elazık olmuş son olarak bugünkü adı Elazığ olmuştur. Harput’tan
ticari, sosyal ve kültürel açıdan derinden etkilenmiş olan ve ticaret
yollarının kesişme noktasında bulunan Elazığ’da Ahilik geleneği Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra da hissedilmeye devam etmiştir.
Bu çalışmada, Cumhuriyet’in kuruluşundan sonraki döneminde Selçuklu
yıldızından ilham alınarak Elazığ zanaatkarları tarafından üretilen sekiz köşe
şapka ustalığı mesleği önem kazanmıştır. 1925 sonrasında, Elazığ’da Ahilik
geleneğinde yer edinen şapkacılar, geçmişten günümüze sessiz kahramanlar
olarak topluma hizmet etmişlerdir. Geçmişte büyük ilgi gören fakat günümüzde
nostaljik olarak görülen ve kaybolmaya yüz tutan mesleklerden biri olan
Elazığlı sekiz köşe şapka ustalarının sözlü tarihine odaklanılacak ve onların
Ahilik değerlerini nasıl yaşattıkları incelenecektir. Bu çalışma, Elazığ il sınırları
içerisinde halen faaliyet göstermekte olan sekiz köşe şapka ustalarıyla
sınırlı tutulmuş ve karşılıklı görüşme yöntemiyle hikâyeleri, mesleklerini, ahilik
değerlerini nasıl yaşattıklarını, mesleğin geleceğine dair görüşleri kapsamlı
bir şekilde ele almaktadır.
Bu çalışma ile, Elazığ’ın ahilik kültürünü ve sekiz köşe şapka mirasını
koruma çabalarına katkı sağlamayı hedeflemekte olup, bu önemli zanaat geleneğinin
gelecek nesillere nasıl aktarılabileceği konusunda değerli bilgiler
sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ahilik Geleneği, Elazığ, Sözlü Tarih, Sekiz Köşe
Şapka Ustası

Abstract
Harput is one of the most ancient centres of Anatolia, which is located
in the Eastern Anatolia Region and has hosted many civilisations throughout
4000 years of history. Especially Harput has played a significant role in the
historical and cultural structure of Elazığ. The fact that it was located on the
silk road in the past made Harput a trade centre. Especially in the pre-Ottoman
period, the existence and cultural effects of the Ahi system can be determined
through the Ahi system, Ahi Musa Tomb and Masjid in Harput. During the
Ottoman period, a leader with the title of ‘Sheikh-i Baba’ served at the head of
the Ahi organisation in Harput.
In 1834, when Harput was moved to the plain called mezre, the city became
Mamurat’ül Aziz, El-Aziz, Elazık and finally its current name was Elazığ.
In Elazığ, which was deeply influenced by Harput in terms of commercial,
social and cultural aspects and located at the intersection of trade routes, the
tradition of Ahi-order continued to be felt after the establishment of the Republic
of Turkey.
In this study, the eight-corner hat craftsmanship profession, which was
produced by Elazığ artisans inspired by the Seljuk star in the period after the
establishment of the Republic, gained importance. After 1925, hat makers,
who took place in the tradition of Ahilik in Elazığ, have served the society
as silent heroes from the past to the present. This study will focus on the oral
history of Elazig’s eight-corner hat masters, one of the professions that attracted
great attention in the past, but today is seen as nostalgic and is one of
the professions that are about to disappear, and how they keep the Ahi values
alive will be examined. This study is limited to the eight-corner hat masters
who are still operating within the borders of Elazığ province, and their stories,
their professions, how they keep their Ahi values alive, and their views on
the future of the profession are comprehensively discussed through mutual
interview method.
This study aims to contribute to the efforts to preserve Elazığ’s ahilik culture
and eight-cornered hat heritage, and aims to provide valuable information
on how this important craft tradition can be transferred to future generations.

Keywords: Ahilik Tradition, Elazığ, Oral History, Eight Corner Hat Master

 

Yazar: D. Bşk. Fahrettin YÜKSEL
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-II