DOĞU KARADENİZ’DE BALIKÇI ESNAFI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME (1876-1918)

Özet
Merkezi Trabzon olarak Doğu Karadeniz, kuzey-güney ve doğu-batı ekseninde
önemli bir konumda yer almaktadır. Bölge antik devirlerden itibaren
geçiş noktası olma özelliği ve limanı ile önemli bir ticaret merkezidir. Transit
ticaret bakımından önemli bir merkez olmasına rağmen iklim ve coğrafya
şartları dolayısıyla tahıl tarımı bakımdan verimli olmayan Karadeniz kıyı şeridi
için balık, önemli bir beslenme unsuru ve ticaret malı olagelmiştir. Bu durum
aynı zamanda zengin bir balıkçılık kültürünü de beraberinde getirmiştir.
Kaynaklar değerlendirildiğinde Ksenofon, Strabon gibi antik dönem kaynaklarından
itibaren bölgedeki balıkçılık faaliyetlerine dikkat çekildiği görülmektedir.
Osmanlı dönemi kaynaklarında Âşık Mehmed ve Evliya Çelebi gibi
isimler balıkçılığa yönelik bilgiler nakletmektedir. Bunlara ilaveten yabancı
gözlemciler de bölgedeki balıkçılık kültürüne vurgu yapmaktadır. Esnaflık
merkezli ticari faaliyetler dışında balıkçılık üzerine ciddi sözlü ve yazılı kültür
malzemesi mevcuttur.
XIX. yüzyılda, önemli bir ticari meta olan tütünün yanında, mısır ve balık,
özellikle de hamsi beslenme bakımından Doğu Karadeniz’de sosyo-ekonomik
olarak önemli bir yer tutmaktadır. Doğu Karadeniz’de balıkçılığa meslek
olarak bakıldığında ise bu işin çoğu zaman profesyonel olmadığı görülür. Balıkçılıkla
uğraşanların sayısı fazla olmasına rağmen hepsi balıkçı esnafı değildir.
Faaliyetler çoğu zaman günlük beslenme ihtiyacını gidermeye yöneliktir.
Mesleğin profesyonelleşmesi ve örgütlenmesi Osmanlı’nın son dönemine ve
Cumhuriyet’in ilk yıllarına tesadüf etmektedir.
Bu tebliğde, 1876-1918 yılları arasında Doğu Karadeniz’de balıkçılık mesleği,
balıkçıların yaşadıkları sorunlar, avlanan balık türleri, I. Dünya Savaşı’nda
balıkçıların yaşadığı sorunlar gibi başlıklara değinilmiştir. Çalışmada
arşiv belgeleri, vilayet salnameleri, yerli ve yabancı seyyah anlatıları ve diğer
ikincil literatürden istifade edilmiştir.

AN EVALUATION ON THE FISHERMEN IN THE
EASTERN BLACK SEA (1876-1918)

Abstract
With Trabzon as its center, the Eastern Black Sea is located in an important
position on the north-south and east-west axis. The region has been an important
trade center since ancient times with its feature of being a transit point and
its port. Despite being an important center in terms of transit trade, fish has
always been an important element of nutrition and a commodity of trade for
a region that is not productive in terms of grain agriculture such as the Black
Sea coastline due to climatic and geographical conditions. This situation also
led to a rich fishing culture.
When the sources are evaluated, it is seen that ancient sources such as Xenophon
and Strabo draw attention to this feature. In Ottoman period sources,
names such as Âşık Mehmed and Evliya Çelebi convey information about fishing.
In addition to these, foreign observers also emphasize the fishing culture
in the region. Apart from the commercial activities centered on artisanship,
there are serious oral and written cultural materials on fishing.
In the nineteenth century, besides tobacco, which was an important commercial
commodity, corn and fish, especially anchovies, occupied an important
socio-economic place in the Eastern Black Sea region. When we look
at fishing as a profession in the Eastern Black Sea region, we see that it was
often not professional. Although the number of people engaged in fishing is
high, not all of them are fish shopkeepers. Activities are mostly aimed at meeting
daily nutritional needs. The professionalization and organization of the
profession coincides with the last period of the Ottoman Empire and the first
years of the Republic.
In this paper, topics such as the fishing profession in the Eastern Black
Sea between 1876-1918, the problems experienced by fishermen, the types
of fish caught, and the problems experienced by fishermen during World War
I are discussed. Archival documents, provincial salnames, local and foreign
travelers’ narratives and other secondary literature were utilized in the study.

 

Yazar: Doç. Dr. Ahmet KÖKSAL
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-II