BİR SİVİL TOPLUM KURULUŞU YA DA BASKI GRUBU OLARAK AHİLİK

AHILIK AS A NON-GOVERNMENTAL ORGANIZATION OR PRESSURE GROUP

Ahilik, siyasi, sosyal, iktisadi ve dini karmaşanın yaşandığı yıllarda, Anadolu’da Türklerin fütüvvet geleneğine dayanarak, Horasan havzasından taşıdıkları kendilerine has meziyetler ile harmanlanmış ciddi bir mesleki, ticari, sosyal ve askeri yapılanmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni bir coğrafya, yeni medeniyetler ve etnik-dini topluluklar ve iktisadi-siyasi kargaşalar karşısında tutunmak ve şehirler kurmak zaten devlet dışı sivil yapılanmalar olmadan başarılamazdı. Ahiliği fütüvvetçilikten ve tarikatlerden ayıran önemli hususlar mevcuttur. 1-Ahilikte bir mesleğe sahip olma ön şartı vardır. Yani kişide evvela vasıf aranmaktadır. Üyeleri ya bir meslek erbabı ya da bir mesleğin talibidir. Miskinlik ve asalaklığa asla pirim verilmemekte; kendi kendine yeten özgüvenli, üretken insanlara dayanmaktadır. 2-Dönemi için hem okul hem de kolektif ve şahsi kimlik inşa edici bir özelliğe sahiptir. Ortak dil Türkçe ve İslam temel kaynaktır. 3-32 sanat koluna ayrılmış bulunan ve Fütüvvetin 740 ahlak kuralından 124 tanesini temel kurallar olarak almak suretiyle hem sanat ve zanaat erbabı yetiştirilmiş hem de ticari hayatın ahlak ve standartlarını belirlenmiş ve kontrolünü de gerçekleştirmiştir. 4-Ahilik sosyal ve askeri yönleri olan kurumlardır. Devri için ciddi bir hem siyasi baskı grubu, hem sosyal hayatı yönlendirici eğitim ve finans-ticaret kurumlarıdır. 5- Askeri eğitim veren kurumlardır. İşgal dönemlerinde milis güçler, yani hazır kıta gruplar olarak dikkat çekmekteler. 6-Ahilik, özellikle Selçuklular zamanında devletten daha fazla topluma yakın ve daha yaygın bir yapılanma içinde olmuştur. Belki de hiçbir iktidarın istemeyeceği bir güç haline gelmişti. 7-Ahi teşkilatlanmalarında bugün bile yeri geldikçe sık sık bahsi geçen; Ahiyan-ı Rum, Gaziyan-ı Rum, Baciyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum gibi eğitimli ve askeri talimli organizasyonlar yer almaktaydı. Bunlar gerçekten teşkilatçılık ve üretim temelli sorun çözme teknikleri olarak bugün dahi dikkate değer sivil yapılanmalardır. Tarihte örgütlü toplum örneğinin en güzel örneğidir. Yukarıda saydığımız bütün bu unsurların kurucusu ise, hem ilim ehli hem de debbağlık gibi devrinin ana zanaat gruplarından birinin mensubu olan Ahi Evren’dir. Hem ilmi hem de mesleki formasyonu yanında teşkilatçı bir karakter olarak öne çıkarılması gereken tarihi bir şahsiyettir. Kaderci ve miskin yapısından şikayet edilen şarkın aradığı rol modeldir. Mücadeleci, bilgili ve donanımlı bir rol model. Tarihte her şeyin benzerini bulabilmekteyiz. Günümüzün “sivil toplum kuruluşları” ve “baskı gruplarının” etki ve niteliklerini de ahilikte bulabiliyoruz. Günümüzün kavram ve kurumları ile aynı diyemeyiz belki ama, dönemi için çok fonksiyonlu ve bugünün pek çok kurumunun fonksiyonlarını üstlenmiş orjinal bir sivil yapılanma idi diyebiliriz. 13.yüzyılda çok etkili olan aktif ahilik teşkilatları sonradan neden kabuğuna çekilerek sosyal ve siyasi hayatta daha fazla yer al(a)madı? Bir burjuva sınıfının doğmasında ve sanayileşmeye geçişte neden kaynak ol(a)madı? Devletin sınırlandırılması ve modern devlet modeline geçişte ara kurumların oluşmasında neden etkili ol(a)madı? Gibi pek çok soru, baktığımızda ahiliğin aslında bu toprakların dününde olduğu kadar bugününde de etkili olabileceğini göstermektedir. Şüphesiz her şey devrinin şartları ve imkanları ile değerlendirilmelidir. Ahilikte tıpkı Osmanlı devleti gibi tarih olmuş kurumlardır. Onları geri getiremeyeceğimiz gerçektir ama, onlardan ilham ve dersler alabiliriz. Gelenek ve kurumlar, biz de ya dondurulmakta ya da toptan yıkılmaktadır. Ne yazık ki, dönüşüm ve değişim biz de çok az işleyen mekanizmalar. Çalışmamızda Ahilik’in fonksiyonları ve sivil toplum kuruluşu yönünü tartışacağız.

Anahtar Kelimeler: Ahilik, Fütüvvet, Ara Kurumlar, Sivil Toplum Kuruluşları, Baskı Grupları.

ABSTRACT In the years of political, social, economic and religious turmoil, the Akhism emerges as serious professional, commercial, social and military structures with their unique virtues they brought from the Khorasan basin, based on the futuwwa tradition of the Turks in Anatolia. Clinging to a new geography, new civilizations, ethno-religious communities and economic-political turmoil and establishing cities would not have been possible without non-state civil structures. There are important points that separate the Akhism from futuwwa and sects. 1- In Akhism, first of all, there is a requirement to have a profession. In other words, qualifications are sought in the person first. It is based on a productive person who has professional qualifications and self-confidence, which can be considered the biggest obstacle to laziness and parasitism. 2- It has a school, collective and personal identity building feature for the period. The common language is Turkish and Islam is the core value. 3- Ahi-order are institutions with social and military aspects. It is a serious political pressure group for its period, as well as educational and financial-trade institutions that guide social life. 4- During the occupation period, they draw attention as ready-made continental groups as militia forces. Military training institutions. 5- It is frequently mentioned in Akhi organizations even today; There were trained and military training organizations such as Ahiyan-ı Rum, Gaziyan-ı Rum, Baciyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum. These are truly civic structures that are remarkable even today as organizational and production-based problem-solving techniques. It is the best example of organized society in history. The founder of all these elements we mentioned above is Ahi Evren, who was both a scholar and a member of one of the main craft groups of his time, such as tanning. Besides his scientific and professional formation, he is a historical figure that should be highlighted as an organizational character. Complained about its fatalistic and sluggish nature, the song is the role model it seeks. A challenging, knowledgeable and equipped role model. We can find the like of everything in history. We can find the effects and qualities of today's "non-governmental organizations" and "pressure groups" in Akhism. We may not say it is the same as today's concepts and institutions, but it is a multifunctional advanced civil structure for its period. Why did the active ahi-order organizations, which were very influential in the 13th century, retreated into their shells and could not take more place in social and political life? Why was it not a source for the birth of a bourgeois class and the transition to industrialization? Why was it not effective in the limitation of the state and the formation of intermediate institutions in the transition to the modern state model? Many questions such as, show that when we look at it, ahi-order can actually be as effective today as it was in the past of these lands. Undoubtedly, everything should be evaluated with the conditions and possibilities of its time. Akhism is a historical institution just like the Ottoman state. It is true that we cannot bring them back, but we can draw inspiration and lessons from them. Traditions and institutions are either frozen or destroyed altogether. Unfortunately, transformation and change are mechanisms that work very little in us. In our study, we will discuss the functions of the Ahilik, the direction of the non-governmental organization and the reasons for its development, and the developments in the west comparatively.

Keywords: Ahilik, Fütüvvet, Intermediary Institutions, Non-governmental organizations, Pressure groups.

Yazar: Rahmi ŞEYHOĞLU

Yıl: 2021