BİR AHİ MUHİBBİ OLARAK YUNUS EMRE

Özet
Anadolu’da Türk şiirinin kurucularından ve ilk büyük Türk şairi olan Yûnus
Emre 13-14. Yüzyıl Anadolu tasavvuf tarihinin de en önemli isimlerinden
biridir. Onun, Hacı Bektaş ve Ahi Evran ile sadece yaşadığı çağ bakımından
değil, coğrafya olarak uzak olmadığı, son yıllarda bilim dünyasınca ciddi manada
kabul görmeye başlamıştır. Hâl böyle olunca derecesini bilemesek de
onun Hacı Bektaş ve Ahi Evran ile irtibat içinde bulunması kuvvetle muhtemeldir.
Nitekim başta Hacı Bektaş Vilayetnâmesi olmak üzere kimi tarihî
kaynaklarda da bunu teyit eden işaretler mevcuttur.
Yûnus’un yaşadığı çağ Anadolu’sunun, Mevlevilik ve Bektaşilikle birlikte
en güçlü dinamiklerinden biri de Ahilikti. Hatta 14. yüzyılda Anadolu’yu gezen
ünlü seyyah İbn Battuta’ya göre Ahiler Anadolu’nun her yerindeydiler. Şu
hâlde Anadolu’yu karış karış gezen Yûnus’un şiirlerinde Ahilik ilkelerine dair
kayda dair izlerin bulunmasının kaçınılmaz olduğu öngörüsüyle Yûnus Divanı’nı
özenle taradık. Öncelikle şunun altını kalın çizgilerle çizmek gerekir:
Bugüne değin Yûnus ve Ahilik üzerine bazı sözler söylenmş, kimi yayınlar da
yapılmıştır. Ne var ki bunların bir kısmı hamaset yüklü, delile muhtaç, hakikatte
karşılığı olmayan yazılar, bir kısmı da Yûnus’u bir Ahi olarak gösterme
gayretkeşliğiyle hazırlanmış, ilmin gerektirdiği tarafsızlıktan uzak yayınlardır.
Bu çalışmada önce Yûnus Emre’nin 13-14. Yüzyıl Anadolu tasavvuf tarihindeki
yeri ve yukarıda anılan velilerle irtibatı bahsi kısaca ele alınacak,
bilahare onun Divan’ından fütüvvetnâmelerde karşılık bulan Ahilik ilkelerine
dair manzumeler ve beyitler değerlendirilecektir. Bu bildirinin Yûnus’un Ahi
olduğu gibi bir iddiası yoktur; Onun bir Ahi oldunun destekleyecek verilerin
elde olmadığı ancak bir “Ahi dostu”, bildiri başlığımızdaki ifadeyle bir “Ahi
muhibbi” olduğu kendi sözleriyle ortaya konulacaktır.

Anahtar kelimeler: Yûnus Emre, Divan, Ahilik, Fütüvvet

 

Yazar: Prof. Dr. M. Fatih KÖKSAL
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-1