BACIYAN-I RUM’DAN HÜMA HATUN SOKAĞI’NA: DİVRİĞİ’DE GÜNÜMÜZ AHİLİĞİ

Özet
Ahilik; erdemli insan yetiştirmeyi hedefleyen, fütüvvet kavramı üzerine
bina edilmiş, normatif bir değerler sistemidir. Deontolojik yapısının yanında
ayrıca pisikososyal, sosyoekonomik, etik, dinî, mistik yaşamı içine alan geniş
bir örgütlenme alanıdır. Türk örfünde erkeklerin oluşturduğu her yapı gibi Ahi
örgütlenmesi de kadın kolunu eş zamanlı biçimde oluşturmuş ve “Ahiyan-ı
Rum” yanında “Bacıyan-ı Rum”u da kurumsallaştırmıştır. Aynı sosyal, iktisadî,
dinî, ahlakî görevleri yüklenen bu iki kurum, evrensel değerleriyle çağlar
ötesinin tüm insanlarına örnek olmuştur. Atalarının ve analarının izlerini takip
eden Anadolu kadını; zaman ve zemine göre yeri geldiğinde bir alp, bir eren,
bir ana, bir ece, bir tüccar, bir bey veya bir ırgat olmayı başarabilmiş; vatan savunmasından
ticarete, analıktan esnaflığa, sûfîlikten zanaatkârlığa her alanda
varlık göstermiştir. Bu bağlamda “Dünya Mirası Divriği Mengücek Vakfı”nın
yaptığı bir projeyle Divriği’de tarihî bir arasta restore edilmiş; Hüma Hatun
Sokağı adı verilen 12 dükkânlık bölümünde Dr. Meral Avcı Delipınar öncülüğünde
“Hüma Hatun Sokağı 12 Ahi Kadın Esnaf Projesi” başlatılmıştır.
1800’lü yıllarda yaşamış Hüma Hatun’un vakfettiği dükkânların kadınlar tarafından
işletilmesini öneren yine Dr. Meral Avcı Delipınar’dır ve proje gerçekleştikten
kısa bir süre sonra kansere yenik düşmüştür. Yeni nesil 12 Bacıyan-ı
Rum, cuma sabahı ettikleri Ahilik yeminiyle haftaya başlamakta, besmeleyle
açtıkları dükkânlarında Divriği kültürünü ve Ahilik geleneğini sürdürmektedir.
Bahçelerinde, tarlalarında ürettikleri doğal bitkileri; sonbaharda taş fırınlarında
pişirilip yıl boyu tüketilen Divriği ekmeklerini taliplisine sunmaktadır.
Tescilli Divriği pilavını, lezzetli gözlemeleri, reyhan şerbetini, elişi hediyelik
eşyaları konuklarına ulaştıran kadın esnaf, hem para kazanmakta hem de gelenek
temsilcisi olmanın ayrıcalığını yaşamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Hüma
Hatun Sokağı’nda Ahilik geleneğinin geçmişten bu güne değişen biçimleriyle
de olsa aktarıldığını; esnaf kadınların temsiliyle sürdürüldüğünü; kadın gücünün
moral, sosyal, dinî, ekonomik, ulusal değerleri taşımak ve yaşatmaktaki
maharetini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler: Bacıyan-ı Rum, Ahilik geleneği, Kadın esnaf, Divriği
kültürü

FROM BACIYAN-I RUM TO HUMA HATUN STREET:
TODAY’S AHILIK IN DIVRIĞI

Abstract
Ahilik; it is a normative value system built on the concept of futuwwa,
aiming to raise virtuous people. In addition to its deontological structure, it is
also a wide area of organization that includes psychosocial, socioeconomic,
ethical, religious and mystical life. Like every structure formed by men in
Turkish customs, the Ahi organization simultaneously formed the women’s
branch and instituti o nalized “Bacıyan-ı Rum” as well as “Ahiyan-ı Rum”.
These two institutions, which undertake the same social, economic, religious
and moral duties, have set an example for all people beyond the ages with
their universal values. Anatolian women follow the footsteps of their ancestors
and mothers; depending on the time and place, she managed to become
an alp, a dervish, a mother, a queen, a merchant, a lord or a farmhand; it has
been present in every field, from homeland defense to trade, from motherhood
to tradesmanship, from sufism to craftsmanship. In this context, with a
project carried out by the “World Heritage Divriği Mengücek Foundation”, a
section of 12 shops called Hüma Hatun Street in a historical arasta in Divriği
was restored; “Hüma Hatun Street 12 Ahi Women Tradesmen Project” was
initiated under t h e leadership of Dr. Meral Avcı Delipınar. Dr. Meral Avcı
Delipınar, who suggested that the shops donated by Hüma Hatun, who lived
in the 1800s, be run by women, succumbed to cancer shortly after the project
was realized. However, the new generation 12 Baciyan-ı Rum start the week
with the Ahi oath they take friday morning and continue the Divriği culture
and Ahi tradition in the shops they open with the Bismillah. The natural plants
they produce in t h eir gardens and fields; It offers its guests Divriği bread,
which is baked in stone ovens in autumn and consumed throughout the year.
The female tradesmen who deliver the proprietary Divriği pilaf, delicious pancakes,
basil sherbet and handcrafted souvenirs to their guests earn money and
enjoy the privilege of being representatives of tradition. The aim of this study
is to show that the Ahi tradition has been transmitted in Hüma Hatun Street,
albeit in changing forms from past to present; that it is maintained through the
representation of tradesmen women; To reveal the skill of women’s power in
carrying and sustaining moral, social, religious, economic and national values.

Keywords: Bacıyan-ı Rum, Ahi tradition, women tradesmen, Divriği culture

 

Yazar: Dr. Birsen AKPINAR
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-II