ANADOLU’NUN MANEVİ MİMARLARINDAN AHİ EVRAN

AHI EVRAN, A SPIRITUAL ARCHITECTS OF ANATOLIA

ÖZET

Anadolu'nun sağlıklı bir kimliğe bürünmesinde unutulmaz hizmetleri geçen, bu toprakların manevi mimarlarından sayılan, ayrıca Osmanlı Beyliği'nin cihan devleti haline gelmesindeki önemli kurumlarından biri kabul edilen Ahiliğin mimarı Ahi Evran, oldukça ilginç ve farklı düşüncelere sahip bir insandır. Kardeşliğin, cömertliğin, yiğitliğin, fedakârlığın, doğruluğun, dürüstlüğün, kaliteli üretimin, ahlâkın, sanatın, aklın ve bilimin temel alındığı Ahiliğin piri kabul edilen bu erdemli bilgin ve mutasavvıfın asıl adı, Mahmut bin Ahmet el-Hoyî’dir. Kurmuş olduğu teşkilât ile sosyal, siyasi, askeri ve iktisadî hayatımızı etkileyen, Anadolu’nun vatan haline gelmesinde ve Osmanlı Devleti kurumlarının yapılandırılmasında büyük rolü bulunan Ahi Evran’ın kuruluşuna öncülük ettiği Ahilik, XIII. yüzyıl Anadolu’nun en önemli ve en kapsamlı bu teşkilatı, kadrosunda Alpler ve Alperenler de bulunduran bir yapıyla ortaya çıkmıştır. Bir yandan fetih ve gaza ruhunu askeri hamlelerle desteklerken, diğer yandan kasaba ve şehirlerde çalışanları ve özellikle sanatkârları bünyesine katarak onları sınıflandırıp çalışmalarını desteklemiş bir “esnaf teşkilatı”dır. Fakat gelişi güzel bir teşkilat olmayıp buna mensup kişilerin manevi dünyalarına da olumlu yönden etki eden bir inanç ve tasavvuf hareketi olduğunu söylemek pek de yanlış olmayacaktır. İnsanlığın bugün muhtaç olduğu “ahlaki prensipleri”, o günkü şartlar içinde “ideal kardeşlik” potasında yoğurarak kişilikli, bilinçli, karşılıklı yardımı hedefleyen ve fedakâr insanlar topluluğunu oluşturan teşkilatın etkin bir şekilde yaşam alanına aktarılmasında hizmeti geçen Ahi Evran’ın hayatı, menkıbelere bürünerek ve nesilden nesle geçerek adeta efsaneleşmiştir. Bize düşen görev, onun efsanevi hayatını, mümkün mertebe menkıbelerden arındırarak anlatmaktır. “Gök, kâinat” ve “yılan, ejderha” anlamlarına gelen Evran ismi, efsanevî kişiliğinin bir işareti olarak sayılmıştır. Yüzyıllarca ruhun içinde kıvrılıp durmuş, tıkanıp kalmış olan donukluk, ahilik gibi bir şafak aydınlığı, çağın bir noktasından ortaya çıkma imkânı bulmuşsa, Ahi Evran gibi donanımlı bir insan sayesinde olmuştur.

Anahtar Kelimeler: Ahi Evran, Baciyan-i Rum, Gaziler, Ahilik, Horasan Erenleri.

ABSTRACT

Ahi Evran, the architect of the Akhism, who has served in Anatolia in adopting a healthy identity, is considered one of the spiritual architects of these lands, and also one of the important institutions in the Ottoman Principality's becoming a world state, has quite interesting and different ideas. The real name of this virtuous scholar and mystic, who is accepted as the master of the Ahi Order, which is based on brotherhood, generosity, bravery, self-sacrifice, honesty, honesty, quality production, morality, art, reason and science, is Mahmut bin Ahmet el-Hoyî. The Ahilik, which was pioneered by Ahi Evran, who influenced our social, political, military and economic life with the organization he established, and played a major role in making Anatolia a homeland and structuring the institutions of the Ottoman State, was founded in the XIII. This most important and comprehensive organization of the century Anatolia has been in a structure that includes Alps and Alperens in its staff. While supporting the spirit of conquest and war with military moves, on the other hand, Ahilik is an "organization of tradesmen" that included workers and especially artisans in towns and cities, classified them and supported their work... However, it would not be wrong to say that it is not a random organization, but a belief and mysticism movement that positively affects the spiritual world of its members. The life of Ahi Evran, who served in the effective transfer of the "moral principles" that humanity needed today, to the living space of the organization that formed the personality, conscious and self-sacrificing people by kneading the "ideal brotherhood" in the pot of "ideal brotherhood" under the conditions of that day, the life of Ahi Evran has become a legend by wearing legends and passing from generation to generation. Our duty is to explain his legendary life by purifying it from legends as much as possible. If the dullness of the soul, which has been trapped and stuck in the soul for centuries, has found the opportunity to emerge from a point of time like the Ahilik, it is thanks to a well-equipped person like Ahi Evran.

Keywords: Ahi Evran, Baciyan-i Rum, Veterans, Ahilik, Horasan Heroes

Yazar: Şakir DİCLEHAN

Yıl: 2021