AHLAK-BAĞIMLI DİNDARLIK AÇISINDAN AHİLİĞİN İŞ VE TİCARET AHLAKI

Sosyolojik olarak dindarlık ahlâk temelinde ahlâk-bağımlı/ahlâka bağlı/
ahlâk eksenli dindarlık ve ahlâk-bağımsız/ahlâk-yoksun/ahlâktan bağımsız dindarlık
şeklinde iki tip olarak tipleştirilebilir. Ahlâk-bağımlı dindarlık, dindarın
dinin kendisinden istediği ahlâkî ölçütlere göre hareket ederek ortaya koyduğu
dindarlığı ifade ederken, ahlâk-bağımsız veya ahlâktan bağımsız dindarlık
ise, dindarlıkla ahlâkı birbirinden ayrı tutan ve insanlarla ilişkilerde
dinin kendisinden istediği iyi ahlâkî ölçütlere göre hareket etmeyen kişinin
dindarlığını işaretler. Ahlâk-bağımlı dindarlık, ahlâkın din ve dindarlığın
ayrılmaz bir parçası olduğu dindarlık tipidir. Bu dindarlık tipinde dindar,
dininin ahlâk konusunda koyduğu ölçülere göre hareket eder, dininin iyi
dediğine iyi, kötü dediğine kötü der. Örnek olarak namaz kılan, oruç tutan,
umre yapan, zekat veren, hacca giden bir dindar, bütün bu özelliklerinin bir
gereği olarak iyi ahlâklı olması gerektiğini, kötü ahlâktan uzak olması lazım
geldiğini düşünür ve ona göre davranmaya çalışır. Bu dindar, örneğin yalan
söylediğinde, bunun namaz kılmasıyla çelişki arz ettiğine inanır. Çünkü dininin
kaynaklarında namaz kılanın dürüst olacağı, yalan söylemeyeceği, çirkin
işlerden, kötü tutum ve davranışlardan uzak kalacağı yazılıdır. Ahîlik
teşkilatında meslek, iş ve ticaret ahlâkı yakından incelendiğinde, organizasyonun
bütün ilişkilerinde Ahiler tarafından İslam dininin güzel/iyi ahlâkî ilkelerine
uyulmaya çalışıldığı, dolayısıyla Ahiliğin iş ve ticaret ahlâkının
ahlâk-bağımlı dindarlık ekseninde olduğu anlaşılır. Nitekim Ahilikte genelde
Mülümanların ve özelde esnafın hayatın diğer alanlarında uymaları gereken
ahlâki ilkelere iş ve ticaret hayatında da uymaları gerekmektedir. İşte
bu çalışmada Ahilik teşkilatının iş ve ticaret ahlâkına bahsi geçen dindarlık
tasnifindeki ahlâk-bağımlı dindarlık açısından bir yaklaşımla bakmak amaçlanmaktadır.
Bu amaç temelinde Ahilik’te iş ve ticaret ahlâkı, İslam ahlâkı
temelinde anlaşılmaya çalışılmaktadır.
Anahtar kelimeler: Ahilik, ahlâk, İslam, ahlâk-bağımlı dindarlık, iş, ticaret

Yazar: Prof. Dr. Ejder OKUMUŞ

Yıl: 2018