AHILIKTEKI IŞ AHLÂKI VE MESLEKÎ FORMASYONUN TEŞEKKÜLÜNDE TASAVVUFUN ROLÜ

ÖZET

Ahiler; çocukların, gençlerin ve yetiçkinlerin eǧitilmesine öncelikle önem vermiş, insanlara eǧitim hizmeti götürme konusunda “yaş”ı bir ölçü olarak almamış, eǧitimi beşikten mezara kadar devam eden bir süreç olarak görmüşlerdir. Günümüzde “hayat boyu eǧitim” şeklinde tanımlanan eǧitim anlayışı yüzyıllar önce ahi birlikleri tarafından uygulanmıştır. Ahilikteki benimsenen eǧitim sistemi, bireyin bütün yönlerini olumlu yönde geliştirmeyi hedeflemektedir. Bireyin zihinsel gelişimi yanında sosyal, ruhsal, davranışsal ve bedensel yönlerden de gelişimini saǧlamaktadır. Bireyin kişiliǧinin bütünlük saǧlamasını ve dengeli bir yapıya bürünmesini öncelemektedir. Bu çerçevede bireyin beden eǧitimi görmesini ve silah kullanımının eǧitimini de almaktaydı. Ahilikte çalışmak, üretici olmak, alın teri ile helâl mal kazanmak, meslek sahibi olmak, için ehli olmak temel meslekî kazanımlardı. Kendi menfaatinden önce toplumun çıkarlarını düşünmek, kamu menfaatini kollamak, kanaat ve tevazu sahibi olmak, hak ettiǧinden fazlasını istememek, kendi yeteneǧine uygun bir işle meşgul olmak, birlik ve beraberliǧin tesisini saǧlamak Ahi ahlakının esaslarındandı. Ahi birliklerinde verilen eǧitim, bireyin çatışmacı deǧil dayanışmacı bir ruha sahip olmasını, zengin ve fakir, üretici ve tüketici, emekçi ve sermayedar, halk ve idareciler olmak üzere tüm toplum kesimleri ile iyi münasebetler kurmasını, herkesin huzur içinde yaşamasını saǧlar. Karamsarlık deǧil iyimserliǧi, dışlamayı deǧil bütünleştirmeyi ve yıkmayı deǧil inşa etmeyi öngören Ahilik, insanlıǧı insanca sevmeyi, sevilmeyi, insanlıǧa ve yaratılmışlara faydalı olmayı öǧütlemekte, birlikten, dirlikten ve düzenden yana tavır koymaktadır. Dürüstlük, güvenilirlik ve çalışkanlık gibi ahlâkî erdemler kadar iş tutma, sanat ve meslek sahibi olma ve üretkenlik gibi atılımcı ruha sahip olan Ahilik, imanın ilimle beslenmesi ve çalışma ile şekillenmesidir. Ahilikteki Pazar ekonomisinin teşekkülü, tezgâhta ve atölyedeki üretimin çizgisi, meslek öǧretimindeki usta ve çırak ilişkisi, tüketim ekonomisinden çok üretim ekonomisinin ön planda tutulması, üretilen malların kalitesi, baş konulan işlerin başarıyla tamamlanması, bireysel ve toplumsal kazanımların birlikte saǧlanması Ahilerin beslendikleri düşünce  dünyasıyla doǧrudan irtibatlıdır.  Ahilik Horasan tasavvuf geleneǧinin düşünce sistemi olan tasavvufî fütüvvetin ilkeleri nizamname olarak benimsemiştir. Tasavvuftaki kalb eǧitimi, nefis tezkiyesi, mürit ve mürçit ilişkisi, güzel ahlak öǧretileri Ahileri bir tarikat yapılanması tarzında işlev görmesini saǧlamıştır. Ahilik tek bir tarikat yapılanmasının sonucu deǧil pek çok tarikat zümrelerinin etkisiyle çalışma hayatını disipline eden teşekkül olmuştur. Ahilikteki okunan eserler, edinilen öǧretiler, bilge ve arif öǧreticiler Mevlevilik, Yesevilik, Bektaşilik, Kadirilik, Rifailik, Sühreverdilik ve Kübrevilik gibi tarikat zümrelerine mensup unsurlar olduǧu gözlemlenmektedir. Tebliǧimde tasavvuf ve ahilik irtibatının boyutları ele alınarak Ahiliǧi iş ve ticaret ahlakında tasavvufun etki sahası ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Ahilik, Tasavvuf, Iç, Ticaret, Ahlak, Fütüvvet, Tarikat

 

 

BUSINESS ETHICS IN AKHISM AND THE ROLE OF SUFISM IN THE DEVELOPMENT OF PROFESSIONAL FORMATION

 

ABSTRACT

Akhis gave priority to the training of children, youth and adults; they did not care about the age as a criterion in the educational services and handled the education as a process from cradle to the grave. Todays’ “lifelong lear- ning” concept was introduced by Akhi associations centuries ago. The education system accepted in Akhism targets to develop all skills of the individual in a positive way. It also provides the individual mental progress as well as social, spiritual, moral and physical development. It also gives priority to the integration and the balancein the structure of personality of the individual. Within this framework individual were taking physical exercisesand weapon training. Working, earning halal profit by hard working, possessing a profession and being good at job in Akhism were of fundamental professional skills. On the other hand, giving priority to public benefitsbefore their own, being humble and contented, not asking for more than deserved, being competent and enabling to frame unity and togetherness were fundamental values of Akhi ethics. Education given within Akhi unions ensures that individuals possess a solidaristic soul instead of a conflictive one and that they establish good relations with the all sections of society including poor and rich, producer and consumer, subjects and their administrators. It enables every one live in peace. Proposing the optimism instead of pessimism, integration instead of exclusion and building instead of demolishing, Akhism suggest humanly loving and being loved, being useful for humanity and favors unity, amity and harmony. Throughout a entrepreneur sprit in business, arts and profession, as well as favoring the skills like honesty, reliability and diligence Akhism is to feed the faith with science and to shape it by industriousness. Concepts like the formation of market economy, the way of production in looms and workshops, the master-apprentice relation in the training of arts and craft, manufacturing rather than consuming in economy, the quality of the goods produced, constancy in work and a nested individual and social achievement are directly related to the intellectual sphere of Akhism. Akhism adopted the principles of sufist futuwwa which is a system of philosophy of Khorasan sufism tradition. principles Ahilik Khorasan as its constitution. Kalb education in sufism, disciple-seikh relation, self-discipline and the doctrine of good moral manners enabled Akhis to function and organize like a tariqa. Akhism had not been a result of a one tariqa whereas, instead it had been an organization disciplining the business life under the effects of many tariqa groups. It is being observed that writings read and doctrines thought in Akhism and wise and intellectual lecturers of Akhism belong to the tariqa groups like Mawlawiyah, Yasawiyah, Baktasiyah, Qadiriya, Rifaiyyah, Qubrawiyyah and ions ensures that individuals possess a solidaristic soul instead of a conflictive oneand that they establish good relations with the all sections of society including poor and rich, producer andconsume Akhism.

Key Words: Akhism, Sufism, Business, Commerce, Ethics, Futuwwa, Tariqa

 

Yazar: Prof. Dr. Kadir ÖZKÖSE
Sempozyum Adı: Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu
Yıl: 2018