Veritabanı
ÖZET
Bilindiği üzere, Anadolu'da 13. yüzyılda ortaya çıkan bir esnaf ve zanaatkâr örgütü olan ahilik müessesesi Türk ekonomik ve toplumsal yapısında yüzyıllarca önemli bir konum işgal etmiştir. Abbasiler tarafından esnaf ve zanaatkârlar için kurulmuş olan fütüvvet teşkilatının bir benzeri olan ahilik teşkilatının Anadolu’daki kurucusu Ahi Evran'dır. Dürüstlük, adalet, tevazu gibi değerlere üzerine bina edilmiş bir kurum olan ahilik İslami değerlere dayanmakta olup, ahilik sistemi bu değerleri ekonomik ve sosyal hayata başarıyla yansıtmıştır. Ahiliğin etkin olduğu dönemde gerçekleşen ekonomik başarı ve güçlü sosyal yapıda ahilik kurumunun önemli katkıları olmuştur. Zira bir toplumun başarısı, değerlerini insan yapısına, topluma, kurumlarına ve sistemlerine yansıtabilmesine bağlıdır. Ahilik müessesesi geçmişte bunu başarıyla gerçekleştirebilmiştir. Çalışmanın ana vurgusu, ahilik teşkilatındaki hiyerarşide üstte yer alan özellikle ustaların ve şeyhlerin modern liderlik anlayışındaki özellikleri kuvvetle taşıması ve modern anlamda rol model fonksiyonlarını icra etmeleri ve bu yapının Türk toplumunun geçmişinde ve geleneğinde liderlik ve rol model fonksiyonlarına en etkin ve yaygın bir sistemle örnek teşkil etmesidir. Ahilik kültürü içinde liderlik ve rol model kavramları önemlidir. Ahilik yapısı içinde ahlaki norm ve değerlerin insana ve hayata geçmesinde eğitim sadece bilgi ile sınırlı olmayıp, bu öğrenen ve öğreten örgütsel hiyerarşi içinde üst kategorilerin modern anlamda liderlik fonksiyonu ve özellikle ustaların hâl ile örnek olarak rol model fonksiyonları öne çıkmaktadır. Ahilikteki liderlik modelinin, altındakileri koruyan, çatışmayan, öğreten ve destek olan “babacan liderlik” modeline uygun olduğu görülmektedir. Ahilik hiyerarşisi içinde kalfalarda ve ustalardan itibaren yukarıya çıkıldıkça (ahi baba, şeyhül meşayih, vs.) modern liderlik fonksiyonlarını ahilik sisteminde kuvvetle müşahede etmekteyiz. Ustaların liderlik rolü özellikle altında çalışanlarla ilişkilerde, işyeri düzeyinde ve işle ilgili alanlarda iken, hiyerarşide yukarı çıktıkça düzenleme, rehberlik, denetim, liderlik, temsil ve vizyon çizme gibi liderlik özellikleri daha fazla gözlemlenmektedir. Ahilikteki hiyerarşide yukarı doğru (yiğitlikten şeyhül meşayih’e) çıktıkça konumların öğrenen rolünden çok öğreten, örnek alan rolünden çok rol model ve liderlik yönleri güçlenmektedir. Nitekim yiğit, yamak ve çıraklar tamamen öğrenen ve örnek alan konumdayken şeyhül meşayih’in liderlik ve temsil konumu zirvededir. Ahilik sistemi kendi dönemi içinde bir toplumun değerlerini insan yapısına, topluma ve sistemlerine/kurumlarına yansıtabilmesinin çok başarılı bir örneğini vermiştir. Günümüzde -şüphesiz- ahilik sistemini geriye getirmenin imkânı bulunmamaktadır. Ancak günümüzde de ahilik değerlerinin insanlara ve topluma kazandırılması ve çağın gereklerine göre sistem ve kurumların inşa edilmesi mümkündür. Bu çalışmayla, geleneksel bir kurum ve bilimsel araştırma alanı olan ahilik teşkilatına günümüzde önemi giderek artan liderlik ve rol model boyutuyla yeni bir pencereden yaklaşım getirmek ve ilgili alanlarda çalışmalara ışık tutmak hedeflenmiştir.
Anahtar kelimeler: Ahilik, Liderlik, Rol Model
ABSTRACT
The akhi institution, an organization of tradesmen and craftsmen that emerged in Anatolia in the 13th century, occupied an important position in the Turkish economic and social structure for centuries. The founder of the akhi organization in Anatolia, which is similar to the futuwwa organization established by the Abbasids for tradesmen and craftsmen, is Ahi Evran. Akhism, which is an institution built on values such as honesty, justice and humility, is based on Islamic values, and the Akhi system has successfully reflected these values in the economic and social life. The economic success and strong social structure of the akhism institution made important contributions during the period when the Aakhi organization was effective. For the success of a society depends on its ability to reflect its values on its human structure, society, institutions and on its systems. The akhi order has been able to realize this successfully in the Turkish history. The main emphasis of the paper is to indicate the strong leadership and role model functions (in the modern sense) of especially masters and sheikhs, who occupy higher positions at the hierarchy in the akhi-order organization. We also observe that this structure sets an example for the leadership and role model functions in the past and tradition of the Turkish society with the most effective and a widespread system. Leadership and role model concepts are important in akhi culture. Education is not only limited to simply transfer of knowledge, but also includes the adopting and practicing those moral norms and values in the akhi order structure. Hence, the leadership function of the upper categories in the modern sense and especially the role model functions of the masters as an example come to the fore in this learning and teaching organizational hierarchy. The leadership model in akhism can be described as the "paternalistic leadership" model, in which those at higher positions, such as masters, protect, teach and support the ones at the lower categories, such as apprentices. The system is based on a vertical solidarity, rather than a conflict. As we go up to higher positions from the journeymen and masters towards the akhi father and sheikh-al mesheikyh in the hierarchy of the akhism, we observe that the significance of modern leadership functions in the ahi-order system is ever-increasing. While the leadership role of masters is very strong in relations with employees at the workplace level and work-related areas; leadership characteristics such as regulation, guidance, supervision, leadership, representation and vision are observed more as we go up the hierarchy. As you move up the hierarchy, in akhi order (from valor to sheikh-al- mesheikyh), the role model and leadership aspects of the positions become stronger rather than the learner role, the teaching role and the exemplary role. The akhi system has proven a very successful example of a society's ability to reflect its values to its human structure, society, and systems/institutions. Today, of course, it is not possible to bring the akhi-order back. However, given the contemporary conditions, it is possible for us to bring the values of akhism to our people and our society and to build our systems and institutions accordingly. In this study and presentation, it is aimed to highlight a new aspect of the traditional akhi organization, namely the modern leadership and role model functions in the akhi system, which is increasingly important today, and give a lead to further studies in this field.
Keywords: Ahilik, Akhism, Leadership, Role Model
Yazar: Yusuf BALCI