TREN

Veritabanı

AHİLİĞİN SOSYAL, EKONOMİK VE HUKUKİ İZLERİNİ XVIII. YÜZYIL İSTANBUL AHKAM DEFTERLERİNDEN OKUMAK: İSTANBUL PAMUK ESNAFININ NİZAMI VE AYARI DÜŞÜK PARA İLE İMTİHANI

ANALYZING THE SOCIAL, ECONOMIC AND LEGAL TRACES OF AKHISM FROM XVIII. CENTURY ISTANBUL AHKAM REGISTERS: ISTANBUL COTTON CRAFTSMEN’S ORDER AND THEIR TEST OF WITH LOW MONEY

ÖZET

Ahiler, Anadolu’da iktisadi, sosyal hayatın ilk örgütleyicileri olarak, toplum yararını kendi çıkarından üstün tutan kanaatkâr fakat müteşebbis insan tipini oluşturmuşlardır. Klasik Osmanlı zihniyetine göre insan, alıcı olmaktan öte verici olmalı yani bencil değil diğergâm bir tutumda olmalıdır. Bu insan tipinin oluşumunda ahi zihniyetinin rolü ortadadır. İslam’ın bir ahlak ilkesi olarak ortaya koyduğu ve ahiliğin günlük yaşama geçirdiği hizmet anlayışı böyle dayanışmacı bir toplum yapısını oluşturmayı hedef almıştır. Ahilik, XIII. Yüzyıldan başlayan süreçte ortaya çıkmış, Osmanlı Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynamış bir yapı olarak yüzyıllar boyu etkin olmuş bir oluşumdur. Ahî Evran (1171-1261), öncesine ve çağdaşlarına göre ilk kez bir ekonomide hür teşebbüs tarafından mesleki sanayi üretim birlikleri kurularak ihtiyacı karşılayacak üretimin yapılabileceği bir teori ve model geliştirmiştir. Bu modele göre farklı sektörler arası ilişkiler düzenlenerek üretimin ve üretim verimliliğinin arttırılabilecektir. Alt mesleki birlikler olarak kümelenmiş üretim bölgeleri oluşturularak rekabet üstünlüğü ile iktisadi gelişme/kalkınma sağlanabilecektir. Bu modelde devletin rolü ise kümelenme modeline dayalı yeni üretim sistemine uygun iktisat hukuku geliştirerek hukuki denetimin sağlanmasıdır. Ahi Evran, Ahmet Kal’a’nın ortaya koyduğu bu teze göre Anadolu’da Sanayi Devrimini başlatmıştır. Ahiler, kendi dönemlerinde belirli meslek gruplarını vakıf çarşılarda bir araya getirerek esnafın sorunlarının çözümünü kolaylaştırmış, üreticiler ve satıcılar arasında denetim sağlandığı gibi tüketenler açısından da aranılan mallara erişim sağlanmıştır. Ahi Evran, toplumun bütün ihtiyaçlarının görülebilmesi için sanat sahiplerinin sanayi çarşılarında kümeleşerek sanatlarını icra etmelerini öngörmüş ve bunun uygulamasını da başlatmıştır. Bu tebliğin amacı, Kal’a’nın tezinin doğrultusunda Anadolu Sanayi Devrimi’nin Ahi Evran’ın doktrini ile nasıl uygulamaya geçtiğinin ötesinde XVIII. Yüzyıla gelen izdüşümlerini arşiv belgeleri, kadı sicilleri ve İstanbul Ahkam Defterlerindeki veriler üzerinden okumaya çalışmaktır. Bir örnek olarak pamuk tüccarı ve pamuk esnafının alım satım nizamları seçilmiştir. Konunun sosyal boyutunun yanında alım satımda eksik vezinli altın ile ödeme yapılmamasına dair divandan çıkan hükümler, bu konunun ekonomik ve hukuki boyutlarına da göndermeler yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Anadolu Sanayi Devrimi, Kümelenme Modeli, Esnaf Nizamı, Ayarı Düşük Altın, Pamuk Esnafı ve Tüccarı

ABSTRACT

Akhis are the first organizers of economic and social life in Anatolia. They are content with themself, puts the public interest before their own interest but also shows characteristics of entrepreneurship. The person should be a giver, not a receiver; one should be altruistic, not selfish according to the Classical Ottoman Mentality. The role of Akhi Mentality in the formation of the human type is clear. The service concept which Islam put forward as a moral principle and which Akhism put into daily life, aimed to create such solidarity society structure. Akhism emerged in the process that started in the 13th century. It is the structure that played an important role in the establishment of the Ottoman State and has been active for centuries. Ahi Evran (1171-1261) developed the theory and the model fort the first time in an economy by establishing Professional- industry production unions to meet the need for production. According to this model, production and production efficiency can be increased by arranging the relations between different sectors. Economic development will be achieved with competitive advantage by creating clustered production zones as sub professional unions. The role of the state in this model is to provide legal control by developing economic law in accordance with the new production system based on the clustering model. Ahi Evran started the Industrial Revolution in Anatolia, according to the thesis that put forwarded by Ahmet Kal’a. The aim of this paper will be reading the reflections of Anatolian Industrial Revolution in the XVIII th century, beyond how implemented was with the doctrine of Ahi Evran, in line with Prof. Kal’a’s thesis. As an example, the buying and selling orders of cotton merchants and cotton tradesmen were selected from Istanbul Ahkam Books. The subject includes economic and legal dimensions as well as social dimension.

Key words: Anatolian Industrial Revolution, Clustering Model, Tradesman’s Order, Low Carat Gold, Cotton Tradesmen

Yazar: Fatma ŞENSOY

Yıl: 2021
İlgili Dosyalar