TREN

Veritabanı

AHİLİĞİ ETKİLEYEN TEMEL BİR DİNAMİK: MELÂMET

A PRIMARY DYNAMIC AFFECTING AKHISM: MALÂMA

Özet
Tasavvuf tarihinde “melâmet” genel olarak bir tarikat olmaktan çok,

hemen her tarikatta belli ölçülerde iz bırakmış bir anlayış, bir meşreb ola-
rak değerlendirilmiştir. Bu bakımdan zaman içerisinde değişik tezahürlerle

varlığını sürdürmüş, bir taraftan bir meşreb olarak diğer taraftan da Os-
manlı döneminde ayrı bir tarikat olarak temsil edilmiştir. Bu hareket kimi

zaman Anadolu’nun fethinden sonra kalenderî dervişlerinin faaliyetleriyle

karşımıza çıkmış, kimi zaman Mevlevilik, Bektaşilik, Halvetilik, Nakşiben-
dilik gibi tarikatların bünyesinde, kimi zaman da fütüvvet teşkilatı içeri-
sinde ve Anadolu’da Ahilik bünyesinde tezahür edebilmiştir. Denilebilir ki

melamet fikri Ahiliğin temel doktriner yapısını oluşturmaktadır. Bu bakım-
dan Anadolu’daki kültürel ve dinî hayatın izlerini sürdüğümüzde Horasan

tesiri ne kadar etkili olmuşsa bu kültür havzası içerisinde göze çarpan
melâmet fikri de bu şekillenmede o kadar öne çıkmış ve tesirlerini birçok
dini-tasavvufî anlayış içerisinde hissettirmiştir diyebiliriz.
Anahtar Sözcükler: Melâmet, Fütüvvet, Ahilik, Tarikat, İslamlaşma.
Abstract

Malâma (blame) is thought to have been an disposition, an unders-
tanding having explicitly left its mark in virtually any sect rather than a

tariqah in general throughout the history of Sufism.
In this respect, the malāmatiyya has continued its existence in various
forms in time, which it has been both represented as a disposition and a
particular sect in the Ottoman period.
This movement in Sufism has sometimes appeared with the activities

of Qalandarî dervishes after the conquest of Anatolia, within such deno-
minations as Mawlaviyya, Bektashism, Khalwati and Naqshbandi and wit-
hin not only futuwwa organization, but akhi community as well. It can be

said that malamatiyya belief has created the doctrinal structure of akhism.
Thence, when tracing cultural and religious life in Anatolia, we can say

that as Khurasan has been influential so the idea of malāmatiyya being sa-
lient in this culture basin has become prominent, and made itself felt within

religious- mystical thought.
Keywords: Malāma (blame), Futuwwa, Akhism, Tariqah, Islamisation.

Yazar: Prof. Dr. Ali BOLAT

Yıl: 2017
İlgili Dosyalar