AHÎ TİCARET HUKUKU VE AHLÂKININ FIKHÎ TEMELLERİ

ÖZET

Ahilik XIII-XIX. yüzyıllar arasında Anadolu’da yaşayan “dinî- meslekî” bir teşkilattır. Yüzyıllar boyunca Anadolu da özellikle ticaret ve iş hayatında çok önemli rol oynayan Ahiliğin nizamnamelerine (tüzük) ise Fütüvvetnâme adı verilir. Bu bildiride Fütüvvetnâmelerde ticarete ilişkin dile getirilen ilke ve kurallar ve onların fıkıhtaki temel ve dayanakları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Ahiliğe ilişkin olarak klasik kaynaklar ve çağdaş çalışmalarda ticaret hayatıyla ilgili olarak hileli ve çürük mal satma, müşteriden fazla pa­ra alma, bir başkasının malım taklid etme, noksan tartma, bozuk te­razi kullanma ve sahte ve kalitesiz mal üretmenin kesinlikle yasak­landığı ifade edilir. İlk bakışta Ahilik ticaret hayatında sadece mezkûr kural ve ilkelerin var olduğu zannedilebilir. Ancak Fütüv- vetnâmeler dikkatlice incelendiğinde, özellikle insan karakterini şekil­lendirme, olgunlaştırma ve toplumsal hayatı düzenleme konusunda son derece tesirli fıkhî ilke ve normlar üzerinde durulmakla birlikte, mezkûr normların açılımı mahiyetinde de düşünülebilecek bir takım ilke ve kurallara da yer verildiğine müşahede edilir. Ticaretin ibadet bilinciyle yapılması, doğruluk ve dürüstlük, helal kazanç, diğergam- lık, yalan beyan yoluyla hile ve gabn yasağı, noksan tartma ve bozuk terazi kullanma yasağı ve hileli ve çürük mal satma yasağı gibi Kur'an ve sünnetten elde edilmiş ticaretin özünü teşkil eden Islâm fikhımn ticari kurallarının esas alındığı görülür.

Fıkhî referanslardan aldığı güçle Ahilik, ticari hayatta toplumun fa­ziletli, erdemli ve huzurlu bir yapıya sahip olmasında önemli işlevler üstlenmiştir. Zira Ahilik sadece mensupları arasında değil, toplumun bütün fertleri arasında İslâm ticaret hukuku ve ahlakının ilkelerini yerleştirmek için gayret etmiştir. Çağımızda da Ahiliğin Islâm huku­kundan referans aldığı değerlerin toplumda yaşatılması elzemdir.

 

ABSTRACT

Akhî organization which lived between XIII-XIX. Century in Anato­lia is a "religious-professional" establishment. Throughout the centu­ries, the Akhism which played an important role in trade and business life especially in Anatolia, had nizamnâmahs (statutes, regulations) called as Futuwwatnamah. In this paper, it is stated that general principles and rules in Futuwwatnamah and its essence and grounds in the Islamic law.

As regards the life of the trade, it is expressed that fundamental prin­ciples Akhism such as selling fraudulent and decayed goods, getting more money from customer, to 

imitate someone else's product, missing weighing and using broken scales, production of counterfeit and shod­dy goods are prohibited in classical sources and contemporary studies of Akhism. At first glance, it is masquerade that Akhism have only the aforementioned rules and principles of trade life. However the fu- tuwwatnwnahs are examined carefully, especially in shaping human character and ripening it and in the regulation of social life very effec­tive norms and principles, have been taken up, but also it can be ob­served that a set of norms, principles and rules that description of it had been given the place like trading with idea of worship, integrity, honesty, and lawful earnings, altruism, cheating, and gabn ban through false statement, the prohibition of gappy and faulty weighing scales and selling fraudulent goods which constitutes the essence of trade and which are based on Quran and Sunnah.

The Akhism with reference to fiqh sources had important functions undertaken in having the society virtuous and peaceful structure in commercial life. Because Akhism was diligent to put the principles and morality of commercial law not only among the members of it but among all the members of Islamic society. In modern age, Akhism’s values must be kept alive which reference to Islamic law in society.

Yazar: Adnan KOŞUM

Yıl: 2012