AHÎ EVRÂN MENÂKIB’ININ YENİ NÜSHALARI VE AHÎLİK-BÂBÂÎLİK TARTIŞMALARI

Özet
Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan önce de yaşamasıyla birlikte, devletin
kuruluşuna zemin hazırlayanlar arasında yer aldığında şüphe olmayan Ahî
Evrân-ı Velî’nin Menâkıb-nâme’sinin, XIV. yüzyılda Gülşehrî tarafından kaleme
alınmış olan manzum versiyonunun iki, müellifi belli olmayan mensur
şeklinin ise şimdiye kadar sadece bir nüshası tespit edilebilmiştir. Kurucu hükümdar
‘Osman Gâzî ve babası Er-Tuğrul Gâzî ile aralarında yakın bir ilişki
bulunan Şeyh Edebalî’nin bâzı yakınlarının doğrudan “Ahî” nisbesi taşımaları,
onun şahsında devletin kuruluşunda Ahîler’in önemli bir rol oynadıklarını
ortaya koymakla birlikte, Edebâlî’yi “Bâbâî” yolu halîfelerinden biri olarak
gösteren Elvan Çelebi Menâkıb’ındaki beyitlere dayanılarak, onun aslında bir
“Ahî” değil bir “Bâbâî” şeyhi olduğu ve târih câmiasında yaygın olan ilk
bilginin bir yanılsamadan ibâret olduğu öne sürülmüştür.
Bu araştırmamızda Ahi Evrân Menâkıb’ının manzum ve mensur yeni nüshaları
üzerinde durularak; Ahî Evrân’ın Şeyh Edebâlî ve Osmanlı Devleti’nin
kurucuları ile ilişkisi, Ahîlik, Bâbâîlik, Bektâşîlik ve diğer tasavvufî yolların
devletin kuruluşundaki etkisi ve bir “Bâbâî” şeyhinin aynı zamanda “Ahî” de
olup olamayacağı meselesi, Osmanlı kuruluş devri ve kuruluş öncesi döneme
ait çağdaş kaynak ve belgeler ışığında aydınlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Ahî Evran, Ahîlik, Babaîlik, Şeyh Edebali, Ahi Hoca/
Hâce Can el-Bursevî, Menakıbname.

NEW MANUSCRIPTS OF MANAQIB AKHI AWRAN
AND AKHISM-BABAISM DISCUSSIONS

Abstract
The Manakib-name of Akhi Awran Wali who lived before the foundation
of the Ottoman Empire but was undoubtedly among those who paved the way
for the foundation of the state, two copies of the verse version in the 14th century
was written by Gulshahri and only one manuscript of the prose version of
which the author is unknown, have been identified so far. The fact that some
of the relatives of Sheikh Edebali, who had a close relationship with the founding
ruler Othman Ghazi and his father Er-Toghrul Ghazi, directly bore the
AHÎ EVRÂN MENÂKIB’ININ YENİ NÜSHALARI VE AHÎLİK-BÂBÂÎLİK TARTIŞMALARI
VII. Uluslararası Ahilik Sempozyumu • Cilt: I 73
title of “Akhi” reveals that the Ahîs played an important role in the establishment
of the state in his person, and also referred to Edebali as “Babai” based
on the couplets in the Manakib of Alwan Celebi, who shows the path as one
of his caliphs, it has been claimed that he was actually a “Babai” sheikh not
an “Akhi” and that the first knowledge widespread in the history community
was nothing but an illusion.
In this research, we focus on the new manuscripts of Manakib Akhi Awran
in verse and prose; Akhi Awran’s relationship with Sheikh Edebali and the
founders of the Ottoman State, the influence of Akhism, Babaism, Bektashism
and other Sufi paths in the establishment of the state, and the issue of whether
a “Babai” sheikh could also be an “Akhi”, the Ottoman founding period and
before the establishment It will be tried to be clarified in the light of contemporary
sources and documents of the period.

Keywords: Akhi Awran, Akhism, Babaism Sheikh Edabali, Akhi Hodja
Jan al Bursawi, Manakib.

 

Yazar: Yeniçağ Tarihi ve Arşiv Uzmanı Hakan YILMAZ
Sempozyum Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu (2024) - Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi
Yıl: 2024
Yayınlandığı Dergi / Yayın Adı: 7. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt-1