24 NUMARALI İSTANBUL KADI SİCİLİ (H. 1138-1151/M.1726-1738) IŞIĞINDA LONCA/ESNAF VE ZANAATKÂR NİZAMI

GUILD/CRAFTSMAN AND TRADESMAN ORDER IN THE LIGHT OF ISTANBUL KADI REGISTRY NO. 24 (H. 1138-1151/M.1726-1738)

ÖZET

Kadı sicilleri ya da Osmanlı mahkeme defterleri, Osmanlı Devleti’nin hukuk tarihi yanı sıra sosyal, siyasî, iktisadî ve kültürel tarihini aydınlatan önemli bilgi kaynaklarındandır Bu sicillerde, mahkemeye intikal etmiş hukukî uyuşmazlıkları, evlenme ve boşanma kayıtlarını, köle azadı, satış, kira, bağış, ödünç gibi çeşitli hukuki işlemleri, vakıf senetlerini, vergi kayıtlarını, miras taksimi ve terekeye dâhil eşyaları, merkezden gelen ferman ve hükümlerin suretlerini, esnaf ve zanaatkârlar ile bağlı oldukları lonca düzenine ilişkin kayıtları görmek mümkündür. Lonca teşkilatı ve özellikle esnaf ve zanaatkâr düzenine yer veren kayıt yoğunluğu bakımından İstanbul Kadılığı 24 Numaralı Sicil Defterinin özel bir önemi bulunmaktadır. İstanbul’da yer alan esnaf sınıfının pek çoğunun isimlerinin ve nizâmlarının yer aldığı bu sicilde, belirlenen narhlar, satılan ürün ve yapılan işe ilişkin standartlar, ahi baba ve kethüda tayini ile görevlerine ilişkin uymaları gereken esaslar, dükkan açılması ve satılan ürünlere ilişkin sınırlamalar, esnafa yönelik şikayetler, esnafın birbirine kefil olması, belirlenen kural ve standartlara uymayan esnaf için öngörülen cezalar kayda geçen belli başlı konular arasındadır. Tebliğde, 24 Numaralı İstanbul Mahkemesi Defterinde yer alan kayıtlar göz önüne alınarak lonca/esnaf ve zanaatkâr nizamı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Mahkeme Defteri, Şeriyye Sicili, Esnaf ve Zanaatkâr, Esnaf ve Zanaatkâr Nizâmı, Lonca Düzeni

ABSTRACT

Kadı registers or Ottoman court registers are important sources of information that illuminate the social, political, economic and cultural history of the Ottoman Empire as well as its legal history. In these registers, there are various legal transactions such as legal disputes, marriage and divorce records, freeing of slaves, sale, rent, donation, loan. In addition, in these registers, it is possible to see foundation bills, tax records, inheritance distribution and goods included in the estate, copies of edicts and decrees coming from the center, and records related to craftsman and tradesmen and the guild order they are affiliated with. The Istanbul Kadılık Registry Number 24 has a special importance in terms of the density of registration, which includes the guild organization and especially craftsman and tradesmen. In this registry, the names and regulations of the craftsmen in Istanbul, the fixed prices (narh), the standards regarding the products sold and the work done, the principles to be followed regarding the appointment of ahi baba and kethüda and their duties, the limitations regarding the opening of a shop and the products sold, the complaints against the shopkeepers, the determined penalties for craftsmen who do not comply with the rules and standards, and the registration of craftsmen as guarantors for each other are among the main issues. In this paper, the guild order and the order of craftsman and tradesman will be examined, taking into account the records in the Istanbul Court Book No. 24.

Keywords: Ottoman Court Book, Court Registry, Craftsman and Tradesman, Craftsman and Tradesman Order, Guild Order.

Yazar: Ayhan CEYLAN

Yıl: 2021