SÜLEMÎ’NİN KİTABU’L-FÜTÜVVE’SİNDE ORTAYA KOYDUĞU İNSAN-ALLAH İLİŞKİSİNİN AYETLERLE TEMELLENDİRİLMESİ

THE PROPOSAL OF THE PUBLIC-GOD RELATIONSHIP BETWEEN SULEMI AND THE BOOK-FUTUWWE

Özet
Fütüvvetle ilgili ilk kitabı yazan Sülemî (412/1021) eserinde onu,
Allah’ın emrine uyma, güzel ibadet, her kötülüğü bırakma, zahiren ve batınen,
gizli ve açık ahlakın en güzeline sarılmak olarak tanımlamıştır. Ona
göre her hal ve vakitte insanın yapması gereken bir fütüvveti vardır. Sülemî
eserinde temel ahlaki değerleri ve faziletleri yüklediği fütüvvetin birçok
boyutuna dair ilkeler zikretmiştir. Ortaya koyduğu bütün ilkeleri de bir
hadis-i şerif veya önemli mutasavvıflardan birine ait bir söz ile temellendirmeye
çalışmıştır.
Öncelikle ifade edelim ki eser içerisinde zikredilen ilkeler belirli bir
sisteme göre zikredilmemiştir. Sülemî bu eserinde insanın yani kulun, hem
Allah hem de diğer insanlarla ilişkilerinin nasıl olması gerektiğine dair
birçok hususa değinmiştir. Kanaatimizce iyi bir kul ve güzel ahlaklı bir
insan olabilmenin gereklerini zikrettiği söz konusu eserdeki en önemli
noktalardan birisi, aynı zamanda diğer ilişkileri de belirleyen Allah-kul
ilişkisidir. Daha doğrusu fütüvvet sahibi bir kulun Allah’a karşı inanç ve
tutumunun ne olması gerektiğine dair ilkelerdir. Onun bu hususta birçok
ilke zikrettiğini görüyoruz.
Sülemî eserinde zikrettiği ilkelere kaynak sadedinde genelde bir hadis
veya mutasavvıf sözü nakleder. Oysa bu esasların ilk ve temel dayanağı
her bir fütüvvet ehline göre de her zaman için Kur’an-ı Kerim’dir. Kaldı
ki, zikredilen eserinde her ne kadar ayetlere çok fazla yer vermemişse
de, Sülemî aynı zamanda tefsir sahibi bir müelliftir. Biz de bu tebliğimizde
onun esrinde herhangi bir sıra gözetmeksizin zikrettiği Allah-kul ilişkisine
dair ilkeleri ayetlerle temellendirmeye çalışacağız. Zira görebildiğimiz
kadarıyla bu konuda dile getirilen her bir ilkenin dayandığı ayetler söz
konusudur. Yapacağımız bu çalışmayla, bir bakıma ilk fütüvvetnâme olma
özelliği taşıyan bu eserdeki ilkelerin müfessir/müellifin zihnindeki asıl kaynağına
ulaşmaktır.
Anahtar Sözcükler: Es-Sülemî, Fütüvvet, Allah, Kul.
Abstract
Al-Sulami (412/1021), who wrote the first book on futuwwat, describes
it as obedience to the God’s orders, a good worship, refraining from
all kinds of evil, and embracing the best of ethics implicitly or explicitly
and overtly or covertly. For him, there is a futuwwat that has to be done
by each human being in all circumstances and at all times. In this book, he
mentions some principles regarding various dimensions of futuwwat upon
in which he puts basic ethical norms and virtues. He tries to ground each
of those principles with the help of a Prophet Muhammad’s (pbuh) saying
or a statement of one of the important Sufis.

To begin with, the principles put forward in his book are not mentioned
systematically. Al-Sulami touches upon various issues about how
human being’s relations with both the God and other human beings should
be. In my view, one of the significant points that he mentions about
how to become a good servant and a human having a good morality is
the relationship between the God and human being that determines other
relationship as well. More precisely, those principles are about what kind
of attitudes and beliefs a servant with futuwwat should have. We see that he
mentions several principles in this respect.
In order to show sources regarding the principles mentioned, Al-
Sulami quotes from the sayings of the Prophet Muhammad (pbuh) and the
statements of the Sufis. In fact, for each person with futuwwat, first and
foremost source on which those principles rely is always The Holy Quran.
Besides, he has an exegesis even though he does not include Quranic
verses much in this book. So, I will try to ground those principles related
to the relationship between the God and human being and not mentioned
systematically with Quranic verses. It is because, as far as I can see, there
are verses upon which each of those principles relies. With this paper, I
will try to reach to the actual source in the mind of the writer regarding the
principles mentioned in this book which can be considered in a sense as
the first futuwwatnama.
Keywords: As-Sulami, Futuwwat, The God, Human Being.

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Fatih TOK

Yıl: 2017