ÂŞIK PAŞA’NIN GARİB-NÂME’SİNDE AHİLİĞİN ESASLARINDAN OLAN YİĞİTLİK

THE BRAVERY: ONE OF THE MAIN PRINCIPLES OF AHI-ORDERIN THE ASHIQ PASHA’S GARIB-NAMAH

Özet

Âşık Paşa, ahiliğin esaslarından olan yiğitlik konusuna büyük önem vermektedir. Kırşehir’de şeyhlik yaptığı dönemlerde ahilerle istişarelerde bulunan ve kendisini sürekli geliştiren Âşık Paşa, yiğitliği ve civanmertliği alp ve alperen terimleri içerisinde işlemektedir. Anadolu halkına İslâm dinini tasavvuf, fütüvvet ve gazâ geleneğini öğretmek düşüncesiyle Garib- Nâme’yi yazmıştır. Türkçe yazdığı eserde ahîlere fütüvvet âdâbını, dervişlere tarikat esaslarını, gazilere savaş heyecanını öğreten destanlar yer almaktadır. Bir gazide bulunması gerekenler bağlamında alpların dokuz vasfını sıralamaktadır. Ona göre Allah yolunda düşmandan korkmadan savaşan bir alp olabilmek için cesaret, kuvvet, gayret, ar ve namus duygusu, iyi bir at ve düşmanın saldırılarından koruyan zırh, yay, kılıç ve süngü/ mızrak ile iyi bir arkadaş gerekir. Savaş sırasında cesaret ve güçle birlikte büyük bir gayret göstermek şarttır. Bunun için iyi bir at ve zırh, uzun men- zilli katı bir yay, kaliteli bir kılıç ve mızrak olmalıdır. Bütün bunlara sahip olan bir alpın yanında kendisine güvenebileceği bir yoldaşı bulunmalıdır ki düşman saldırılarına karşı birbirlerini korusunlar. Gazi, İslâm dinini yaymak ve Müslümanları savunmak için samimi bir şekilde savaşmalıdır. Savaş meydanlarındaki düşmanlara karşı yapılan bu alplık ile nefis ve şeytana karşı yapılan mücâhededeki alplık arasında bir benzetme yapan Âşık Paşa, din ve tasavvuftaki yiğitliğin insanın nefsine karşı çıkarak onu yenmesiyle kazanılacağını vurgulayarak müridin nefsini tezkiye etmesinin önemini belirtir. Dinde alp olabilmek için dokuz şart sıralayan Âşık Paşa bunların ilk sırasına velî olmayı yerleştirmiştir. Diğer esaslar ise riyâzet, kifâyet, aşk, tevekkül, şeriata uymak, ilim, himmet ve dürüst bir arkadaştır. Bu esasları yerine getiren kişi alperendir.

Anahtar Sözcükler: Alp, Derviş, Cesaret, Gazâ, Terbiye, Mücâhede.

Abstract

Ashiq Pasha put emphasis on bravery which is one of the main principles of ahi-order. Consulting with ahis and constantly developing himself, Ashiq Pasha approaches bravery and chivalry within the terms of alp (hero) and alperen (hero saint) during the period of his sheikhdom in Kırşehir. He wrote Garibnamah in order to teach Islam and the tradition of Sufism, fu- tuwwah, and the holy war. His Turkish written treatise includes epics which teach morality of futuwwah for ahis, principles of sect for Sufis, and the war enthusiasm for ghazis (veterans). In the context of prerequisites for a ghazi, he states nine qualities of alps. According to him, courage, strength, and the senses of modesty and honesty are required as well as having a good horse, shield, bow, sword, spear, and a good friend in order to be a fearless fighting alp in the path of Allah. It is essential to show a great effort with courage and strength during the war. Therefore there should be a good horse and shield, a long range bow, a sword of high quality and a spear. In addition to these, there must be a trustworthy companion for ahi to protect one another against enemy attacks. Ghazi must fight sincerely to spread the religion of Islam and defend Muslims. Ashiq Pasha makes a comparison between bravery (being alp) against enemies in the battle fields and brav- ery against the nafs (self) and devil. He emphasizes the importance of disci- ple’s purifying his nafs by stressing that the bravery in religion and Sufism could be won by objecting and defeating the nafs. Ashiq Pasha specifies nine conditions to be able to become an alp in religion and he thinks being saint is the first condition. Other principles are ascetism, competence, love, reliance, following the sharia, knowledge, benevolence, and a fair friend. The person who fulfills these principles is an alperen.

Keywords: Alp (Hero), Sufi, Courage, Holy War, Nurture, Effort.

Yazar: Prof. Dr. Mehmet Necmettin BARDAKÇI

Yıl: 2018