PİR KÜLTÜ İTİBARİYLE AHİLİK KURUMU

AHI COMMUNITY AS OF PIR CULT

Özet
Biz bu bildiri çalışmamızda, bazı zaruri tanımları yaptıktan sonra,
“Orta Asya’dan Anadolu’ya Ahiliği Etkileyen Temel Dinamikler” kapsamında,
Ahilik ve daha ziyade de Ahi Evren konusunu Pir ve Pir Kültü
itibariyle ele alıyoruz. Orta Asya Türk kültür çevrelerinin inanç yapılanmalarında,
bilhassa Eski Türk İnanç Sistemi kapsamında, kültler önemli
yer tutarlarken, “Atalar kültü” ve “Kam/Şaman kültü” nden tamamen bağımsız
olmayan “Pir Kültü” fevkalade önemli yer tutar.
İslamiyet’ten evvel Eski Türk İnanç Sisteminde, demir, demirci kültü
kapsamında demircinin piri vardı. Keza koyun, koyuncu kültü kapsamında
da koyunun piri vardı Nitekim ilahi aşkın terennümünde dutar ve kopuz
etrafında da bir kült oluşmuş onların da pirleri vardı.
İslamiyet’le birlikte, helal ticaret, emeğin helal karşılığı, kazancın
kirden arındırılması Allah aşkı ile üretme anlayışı iş hayatına yansımaya
başladı. Bu nokta pir kültürünün iş hayatına yansıma noktasıdır.
Bu dönem aynı zamanda farklı tasavvuf akımlarının İslam dünyasında
boy verdiği dönemdir. Farklı zeminlerde gelişen anlayışın yansımaları
farklı etkiler de bırakabiliyordu. İslamiyet’te veren de alan da Allah’tı Mülkün
gerçek sahibi o idi. İnsanlar dünya malının çobanı idiler. Bu dünya
misafir olunan bir âlemdi Her şey geçici idi baki olan Allah’tı. Dünya malı
ve ona tamah ilahi aşkın önüne geçmemeliydi. Dünya malına fazla tamah
şirkti. Fazla sözde yalan fazla malda haram vardı. Kefenin cebi yoktu. İlahî
dönüşün ak pak olunması için üryan gelinmişti üryan gidilmeliydi.
Tasavvufun İslam’daki bu boyutu, İsevilik ve Musevilik karşısında İslam
ticaret ve zanaatkârının korunması gibi durumu doğurmuştu. Vakıflar
kurumlaşmasına paralel olarak yeni yapılanma gerekiyordu. Bu yapılanma
eski inanç sisteminde var olan Pir kültünün yeni faaliyet alanında devamı
olarak sahneye çıktı
Bu kült, çağının ve coğrafyasının benzeri inançları ile de etkilenerek,
Türk kültür coğrafyasında gelişmiş şekillenmiş, Türklüğün İslamiyet’le tanış
olmasından sonra Ahilikle ve Ahi Pirleri anlayışı ile kucaklaşıp Ahilik
içerisinde de şekillenmiştir.
Pir Kültü muhakkak ve sadece Eski Türk İnanç Sistemi’nin bir tezahürü
değildi. Türkistan, Horasan, İran ve Mezopotamya’da benzeri yapılanmaların
varlığı bilinmektedir. Bu kült farklı kültür çevrelerinde aynılıkların
yanı sıra ayrılıklar da içerebiliyordu. İslamiyet “Atalar kültü” ve “Ata
Ruhları” konusuna tamamen farklı bakıyordu. Ayrıca Kam/Şaman’ın Eski Türk İnanç Sistemindeki fonksiyonu da İslami inanç yapısı içerisinde yerini
her halükârda yeni dinin din görevlisine bırakmamıştı. Ancak her iki dinî
sistemde de pir veya pir mümasili bir temsilcilik vardı.
Biz bildirimizde, bilhassa Eski Türk İnanç Sistemi’nin sözlü kültür verilerinden
ve devam eden bazı inanç içerikli uygulamaların yaşayan izlerinden
hareketle, Ahilik’teki yansımalarını takip ediyoruz. Bu izleri Ahilik
kurumuna mahsus merasim söylemlerinde, Ahi Pirlerinin türbeleri ve şahsi
eşyaları etrafında oluşan inanç içerikli uygulamalarda görebiliyoruz. Böylece
içerik akrabası olan bu kültler arasında taşınmış olan ve varlığını sürdüren
hususları tespite çalışıyoruz. Bu tespitleri Kazakistan, Türkmenistan,
Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye’den örnekleyebiliyoruz.
Özetle, sözlü kültür verileri ve onların uygulamaya yansımalarından
hareketle, Ahilik kültüründe var olduğu bilinen meslek pirlerinin, pir kültü
formatında incelendiğinde, Eski Türk İnanç Sistemi’nin bakiyesi konumunda
olan pir kültünün, Ahilik kurumu içeresinde devam ettiği söylenebilir

Anahtar Sözcükler: Pir, Şaman, Ahi, Kült, Atalar Kültü.

Abstract
In this paper, after we have made some essential definitions, we are
dealing with Ahirism and more often the Ahi Evren issue with the Pir and
Pir Cult as part of the “Basic Dynamics Affecting Aphorism from Central
Asia to Anatolia”. While the cults have an important place in the belief
structures of the Central Asian Turkish cultural environments, especially
in the Old Turkish Belief System, the “Pir Cult”, which is not completely
independent from the “Atalar cult” and “ Kam / shaman cult” holds an
extremely important place.
Before Islam, in the Old Turkish Belief System, iron, blacksmith piri
was in the scope of smithy. Likewise, there was a sheep’s piri within the
scope of sheep and sheep culture. In fact, there was a cult around dutar and
kopuz in the terrestrial love of divine.
Along with Islam, halal commerce, labor compensation, the purification
of earning, began to reflect on the business life with a sense of producing
with Allah love. This point is the point of reflection of the pir culture in
business life.
This period is also the period of different Sufi movements in the Islamic
world. The reflections of understanding on different grounds could also
leave different effects. The area that gave it to Islam was also Allah. People were the shepherds of the world goods. This world is a world of hospitality
everything was temporary, God is the visible. I should not have fallen in
front of the world property and the love of divine love. It was a lot more
to the world merchant. Much more so-called lies were forbidden in more
goods. There was no pocket on the waiter. In order for the godly conversion
to take place.
This dimension of mystic Islam has created a situation like the protection
of Islamic trade and artisan against the Islamism and Judaism. Parallel
to the foundation of the foundations, a new restructuring was needed.
This structured as a continuation in the field of new activity of the Pir
culture which existed in the old belief system.
This cult has been shaped in the Turkish cultural geography by being
influenced by the similar beliefs of the age and geography and after being
introduced to Islam by Turkism, it embraced with the understanding of Ahilik
and Ahi Pirleri and shaped in Ahilik.
Pir Cult is definitely not a manifestation of the Old Turkish Belief
System. The existence of similar structures in Turkestan, Horasan, Iran and
Mesopotamia is known. This cult could include separations as well as sameness
in different cultural environments. Islam was totally different from
“Atalar kültü” and “ Ata Souls” . In addition, Kam / Shaman’s function
in the Old Turkish Belief System did not leave its place in the Islamic faith
structure to the new religion duty officer anyway. However, in both religious
systems there was a representative of pir or pir.
We follow our reflections in the Ahiism, especially in the oral traditions
of the Old Turkish Belief System and ongoing traces of some faithful
practices. These traces can be seen in ceremonial discourses of the Ahi
institute, in the faithful practices around the Ahi Pirin’s customs and personal
possessions. Thus, we are trying to pinpoint the facts that have moved
among these cults, which are related to the content, and that are driving
their existence. We can exemplify these determinations from Kazakhstan,
Turkmenistan, Azerbaijan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Turkey.
In summary, it can be said that, when examining the oral traditions
and their reflection on their practices, it is seen that the traditions of the
profession known to exist in the culture of Ahi community are examined in
the form of pir.

Keywords: Pir, Shaman, Ahi, Cult, Ancestral Cult

Yazar: Dr. Yaşar KALAFAT

Yıl: 2017