OSMANLI MONOKRASİSİ’NİN “SULTANİZM”DEN KORUNMASINDA AHİLİK KURUMUNUN ROLÜ

ÖZET

Bu bildiride, bir toplumsal futunum etmeni ve iktisadi varlık olarak Ahilik kurumunun, Osmanlı siyaseti üzerindeki etkisi analiz edilmiş­tir. Weber, Osmanlıdaki monokratik egemenliği, “patrimonyalizm” olarak nitelemiş ve Osmanlı yönetim biçiminin “Sıdtanizm ” olduğu­nu ileri sürmüştür. Oysa Osmanlı Devletinde Weber’in “Sultanizm” tanımlamasını geçersizleştiren başlıca üç kurum bulunmaktadır: Adalet sistemi, bürokrasi-ulema geleneği ve yerel özerklikler. Yerel özerkliklerin de başında, Ahilik-loncalık kurumu gelmektedir. Os- manlı Devletinde klasik Ahilik ve sonraki gelişmiş lonca örgütleri, Osmanlı Devleti ’nin kuruluşundan itibaren görece bir kamusal temsi­le sahip olmuştur.

imparatorluk çapında örgütlenebilen Ahilik kurumu, iktisadi faaliyet alanı yanında, toplumsal yapının dinamizmini ve gücünü ifade et­miştir. Bir iktisadi kurum olan Ahiliğin, toplumsal ahlâkı temsil etme misyonu taşıdığı bilinmektedir. Bu koşullarda, hem iktisadi faaliyet alanında, hem de ahlaki alanda ulaşılan örgütlü güç, Ahilik kuru­munun meslekî temele dayanan içsel ilkelerinin ve usta-çırak ilişkisi­nin, dışsal alana yayılmasına yol açmıştır. Ahilik kurumu, giderek ye­rel yöneticilerin kararlarını yönlendirmekle kalmamış, bazı dönem­lerde merkezî yönetimin kararlarım ve karar verme süreçlerini etkile­yebilmiştir. Merkezî yönetimin ve padişahın keyfi kararlarım frenle- yebilen bu özerk güç, adalet sisteminde ve bürokrasi-ulema geleneğin­de olduğu gibi, Ahililik-loncalık kurumunda da öne çıkmıştır.

ABSTRACT

The paper attempts to analyse the influence of the ‘Ahi” institution as an element of social cohesion as well as an economic entity on the poli­tics of the Ottoman state. Weber defined the Ottoman monocratic sov­ereignty as “patrimonialism ” and maintained that the Ottoman gov­ernmental system was “Sultanism ’ in contrast with the fact that the Ottomans had three major institutions that rules out the definition of “Sultanism judicial system, bureaucracy - ulema tradition and local autonomous institutions, among which the ahi - guild system takes a prominent place.

Having been organized across the Empire, the ahi institution, in ad­dition to its functions in the economic sphere, expressed the dynamism and strength of the social structure. It also had the mission to represent the social morality The Ahi institution, increasingly steered the local administrators in their decisions, and even had influence on the cen­tral government in the decision-making process. This autonomous power which could put a brake on the arbitrary decisions of the cen­tral government and of the Sultan was able to pianifest itself in the ahi guild institution as was the case with the judicial system and the bureaucracy-ulema tradition.

Yazar: Betül KARAGÖZ

Yıl: 2008