ORTAÇAĞDA KERKÜK-MUSUL HAVALİSİNDE AHİLİK VE GÜNÜMÜZE ETKİLERİ

AKHISM IN THE KIRKUK-MOSUL REGION DURİNG THE MEDIEVAL AND ITS EFFECTS TO NOWADAYS

Özet

Ortaçağda Irak coğrafyasında fütüvvet anlayışı Abbasi Hilafetiyle başlamış, Selçuklu hâkimiyeti sayesinde gelişmiş ve Kerkük-Musul havalisinde yaşayan Türkmen halkın kültürüyle bütünleşerek, Ahi teşkilatının özünü oluşturmuştur. Selçuklulardan bu yana Türk ahlak ve erdemlerinin mesleki eğitimle birleştiği bu oluşum, bütün Türk-İslam coğrafyasında olduğu gibi Kerkük-Musul bölgesinde de etkili olmuştur. Mesleklerin adlarını taşıyan Türkmen oymakları ve mahalleler ile köylerde varlığını sürdüren meslek erbapları ve şehir merkezlerindeki çarşılar bu bölgede Türk kültürünün egemen olduğunu göstermektedir. Gerek bölgeye uğrayan seyyahların seyahatnameleri, gerekse Osmanlı döneminde Kerkük ve Musul’un sosyo-ekonomik yapısını ihtiva eden tahrir defterleri ve muhtelif arşiv belgeleri bize bu konuda çok önemli bilgiler vermektedir. Bilhassa debbağ, küzeci (çömlekçi), neccar (marangoz), demirci, terzi, kazancı gibi meslek kollarının hangi yerleşim yerlerinde bulunduğunu bu kayıtlardan öğrenmekteyiz. Yerli Türkmen ahali bugün bile yaşam tarzını ve aile unvanlarını atalarının meslekleriyle ifade etmektedir. Özellikle Kerkük’te bugün işleyişini sürdüren çarşılar ve usta-çırak ekolüyle devam ettirilen meslekler Ahiliğin bölgede halen yaşadığını kanıtlar niteliktedir. Halkın günlük yaşamında önemli bir yere sahip olan tarihi çarşılar, Kerkük-Musul bölgesinde ticari hayatın canlılığı üzerinde büyük etkiye sahiptir. Şehircilik anlayışında da halen Selçuklu ve Osmanlı şehirlerindeki gibi çarşıyı merkez alan yapı korunmuştur. Aynı zamanda Ortaçağdan günümüze kadar muhafaza edilen Ahilik geleneği, bölge halkının üretkenliğinin devamını ve iş hayatındaki güvenini sağlamakla birlikte Türkmen harsının yaşatılma- sında önemli rol oynamıştır.

Anahtar Sözcükler: Ahilik, Türkmen, Kerkük, Musul, Meslek.

Abstract

In the Middle Ages, the understanding of futuwwa began with the Abbasi Caliphate, developed thanks to the Seljuk domination and Turkmen people living in Kirkuk-Mosul air became integrated with the culture and formed the nature of the Akhi organization. Since the Seljuks, Turkish morality and virtues have been combined with vocational education, and this formation has been effective in the Kirkuk-Mosul region as it is in the whole Turk-Islamic geography. The Turkmen tribes carrying the names of the professions and the merchants and the merchants who carried on their existence in the villages, and the bazaars in the city centers show that the Turkish culture is dominant in this region. The travelnames of the travelers who came to the region, the detailed cadastral registers containing the socio-economic structure of Kirkuk and Mosul and various archival do- cuments in the Ottoman period give us very important information in this regard. In particular, we learn from the records where the occupational
branches such as tanner, potter, carpenter, blacksmith, tailor, coppersmith are located. Even today, the native Turkmen people express their lifestyle and family titles with the professions of their ancestors. Especially in Kirkuk, the bazaars that continue to function today and the professions that continue with the master-apprentice school are evidence that the Akhism is still in the region. Historical bazaars, which have an important place in the daily life of the people, have great influence on the vitality of commercial life in Kirkuk-Mosul region. In the concept of urbanism, as in the Seljuk and Ottoman cities, the bazaar centered structure was preserved. At the same time, the Tradition of Akhism, which has been preserved from the Medievals to the present day, has played an important role in maintaining the Turkmen culture with the continuation of the productivity of the people of the region and the confidence in business life.

Keywords: Akhism, Turkman, Kirkuk, Mosul, Profession.

Yazar: Dilara ALTAŞ

Yıl: 2018