NECİP MAHFUZ’UN “EZİLENLER” ROMANINDA KADİM BİR SOSYAL GRUBUN İZLERİ: HARÂFİŞLER

TRACKS OF AN ANCIENT GROUP: HARAFİSH IN THE HARAFISH NOVEL BY NEJIB MAHFOUZ

Özet
Lügatte “kaba, öfkeli, kötülüğe hazır kişi” anlamına gelen Arapça
harfûş, çoğulu harafiş/harafişe, haranfeş/muhranfeş şeklinde de kullanılır.
Fakat bazı kaynaklarda kelimenin etimolojisiyle ilgili farklı düşünceler
de ileri sürülür. Buna göre, Farsça “harpuşte”nin galat telaffuzu olmalı,
(Harpuşte: Çadır, kemerimsi yapı; fakir, sakat ve kimsesizlere yemek verilen
çadır) diyenler de vardır. Bu grup/kişiler Memluk dönemi Kahire’sinin
mahalle kabadayıları olarak bilinirler. Ancak aralarında hırsız, kötü ahlaklı,
dilenciler de vardı. Biraz derviş karakterli, biraz çapulcu, cesur ve
inatçı insanlardan meydana gelmiş gruplardı. Fakir olmalarından dolayı
kimden yiyecek-içecek alıyorlarsa onu desteklerlerdi. İbn Hacer Askalani,
biraz da devletin onların şerrinden emin olmak için, onlara bir sultan tayin
ettiğini belirtir. M. Fuad Köprülü, bu ve benzeri gruplar hakkında şu hükmü
verir: “Zaman ve mekâna göre isimleri, kıyafetleri, ahlâkî prensipleri
az çok tahavvüllere uğrayan, büyük şehirlerde fırsat buldukça haydutluk,
hırsızlık, kabadayılık, dahilî mücadelelerde veya serhadlerde gönüllü veya
ücretli askerlik eden, bir kısım mensublarının esnaf teşkilâtına dâhil olması
dolayısile onlarla da rabıtası olan, işsiz kaldıkları veya zemini müsaid
buldukları zaman büyük merkezlerin İçtimaî nizamını bozan bu sınıf, Moğol
istilâsından evvel ve sonra Mâveraünnehir, Horasan, İran, Irak, Suriye,
Şimalî Afrika ve Anadolu sâhalarında Harafişa, ‘Ayyârân, Şattârân,
Mutattawi’a, Cuaydîya, zanâtîra, Fityân, veya Futuvuetdârân, Runüd ve
daha bu gibi isimler altında daimâ görülüyor.” Harâfiş veya Harfûşlar
Memlük sultanları ve emirleri arasındaki mücadelelerde önemli rol oynamışlardır.
Bazen de savaşlarda ücretli veya gönüllü görev alırlardı. Bu
çalışmada, tarihsel bağlam içinde Harafiş örgütünün temel belli başlı
özellikleri hakkında bilgi verildikten sonra, Necip Mahfuz’un Ezilenler romanında
nasıl rol aldıkları, kadim yapılanmalarıyla bir benzerliğin olup
olmadığı ele alınmış; ayrıca kitle psikolojisi yönünden ilişkileri üzerinde
durulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Harfuş, Harafiş, Memlük, Necip Mahfuz, Ezilenler,
Kitle Psikolojisi.

Abstract
In the dictionary, “rude, angry, evil people ready” in Arabic, which
means harfûş, plural harafiş / harafişe, haranfeş is used as muhranfeş. But
in some sources different ideas about the etymology of the lemur are also
suggested. Accordingly, the Persian “coping” The pronunciation should be
gallate, (Coping: Tents, kemerims structure, poor, disabled and homeless
tent, the food given to) those who are well. This group / people are known as the neighborhood bullies of the Mamluk period Cairo. But among them
were thieves, bad morals, beggars. They were a group of some dervish
characters, a little bit shabby, brave and stubborn. Because they were poor,
who would receive food and drink if they support it. Ibn Hajar Askalani, a
little to make sure that their evil state, it indicates that a sultan appointed
them. M. Fuad Koprulu, this and gives the following provision about similar
groups: “Time and names by space, costumes, suffered moral principles
to less faunal changes, major cities occasion banditry, theft, bullying,
internal struggles or serhad in voluntary or paid military service who, This
class, which disrupts the internal order of the major centers when they
are unemployed or find their grounds when they are part of the tradesmen
organization of the tradesmen and therefore they are also friends with
Harafisha, Mongolian, Syrian, ‘Ayyârân, Şattârân, Mutattawi to, Cuaydîy
to, zanâtîr to, Fityân, or Futuvuetdârân, and always seem more Runüd under
such names as this. “Harâfiş or Harfûş have played an important role
in the struggle between the Mamluk sultans and orders. Sometimes they
were paid or volunteered during the wars. In this study, after giving basic
information about the main features of Harafiş organization in its historical
context, Necip Mahfuz’s novel role in how oppressed they receive,
and structuring ancient discussed whether there is a similarity; As well as
related to mass psychology.

Keywords: Harfush, Harafish, Mamluk, Negiub Mahfuz, The Oppressed,
Mass Psychology.

Yazar: Doç. Dr. Mehmet YILMAZ

Yıl: 2017