NASIR Lİ-DİNİLLAH’TAN ÖNCE FÜTÜVVETİN DURUMU

THE STATUS OF FUTUWWA BEFORE AL-NASIR LI-DIN ALLAH

Özet
Fütüvvet terimi genç, yiğit anlamına gelen “Fetâ” kelimesinden türetilmiştir.
“Fütüvvet” ise kahramanlık ve cömertlik vasfıyla temayüz etmiş
gençlik demektir. Fütüvvet yarı göçebe Arap kültüründeki asil, konukseverlik,
cömertlik, yiğitlik gibi değerlerin İslâmî dönemdeki Arap toplumuna
yansımasıdır. İslâm diniyle birlikte hızlı bir dönüşüm yaşayan Ortadoğu
haklarında aşiret yapısı çözülmüş, kan bağının önemi kalmamış, kişiler
toplumda kendi yetenekleriyle var olma gayretine girmişlerdir. Bu sosyal
ve siyasal şartlar gençlerin birlikte yaşama isteklerine yol açmış, gençlik
grupları olarak isimlendirebileceğimiz “fityân” birlikleri ortaya çıkmıştır.
Fityân birlikleri bölgesel farklılıklara bağlı olarak, Ayyar, Rind, Şâtır,
Civanmert, Ahdâs şeklinde isimlendirilmiştir. Oldukça gevşek bir hayat
tarzı benimseyen fütüvvet erbapları bir reisin başkanlığında bir bölgede
hâkimiyet tesis ederek, devlet otoritesinin zayıfladığı dönemlerde kolluk
kuvveti gibi çalışıyor, anlaşmazlıklarına kendi iç mekanizmalarıyla çözüp,
gayr-i meşru icraatlarında birbirlerine yardımcı oluyorlardı. Tarihsel süreç
içinde değişikliğe uğrayan Fütüvvet kavramı, Cahiliye dönemindeki
fetâ anlayışı, sûfî anlayışla birleşerek tasavvufî fütüvvete daha sonrada
esnaf kesimiyle birleşerek Ahiliğe dönüşmüştür.
Anahtar Sözcükler: Abbâsîler, Nâsır li-Dinillâh, Fetâ, Fütüvvet, Ahilik.
Abstract
The term of Futuwwa was derived from “feta” word which means
young, brave person. Futuwwa refers to the youth who has came to the
fore through heroism and generosity. Futuwwa is a reflection of values like
nobility, hospitality, generosity, bravery in semi-nomadic Arabic culture to
the Arab society before Islamic age. In Middle Eastern communities who
experienced a rapid conversion with the faith of Islam; tribal structure
dissolved, consanguinity lost its importance and people made an effort to
exist in society with their own talents. These social and political conditions
led young people to live together and the “fityan” unions which can be named
as youth groups showed up. Fityan unions was named as Ayyar, Rind,
Şatır, Civanmerd, Ahdas depending on regional differences. Futuwwa connoisseures
who adopted a quite loose life style; established a dominion in
a region under the presidency of a head, worked like a police force during
periods when the state authority was weak, found solutions to their disputes
with their own internal mechanisms, helped each other in their unofficial
legitimate acts. The notion of Futuwwa that changed in the historical
process, firstly turned into sufistic futuwwa by merging sufic understanding with “feta” understanding in Ignorance period, later turned into Turkish-
Islamic guild by emerging with craftsmen.
Keywords: Abbasids, Al-Nasır li-Din Allah, Feta, Futuwwa, Turkish-
Islamic Guild.

Yazar: Yrd. Doç. Dr. Fatih GÜZEL

Yıl: 2017