FÜTÜVVETİN KUR’ANÎ TEMELLERİ [SÜLEMÎ ÖRNEĞİ]

THE QUR’ANIC FOUNDATIONS OF FUTUWWA [THE EXAMPLE OF SULAMȊ]

Özet
İslam kültürünün temel dinamiğinin Kur’an olduğunu söylemek bilineni
bildirmekten başka bir anlam ifade etmese de Müslüman bireyin
hayatına kattığı anlam, topluma verdiği halavet ve süreklilik açısından
göz önünde bulundurulması gereken bir gerçektir. Bu kutsal metnin başlangıcından
bu yana zihinlerde oluşturduğu motivasyan gücü, toplumlarda
inşa ettiği medeniyet bilincinin kapsamı, diriliği, aktifliği her türlü takdirin
üstündedir. Her Müslümanın hayatındaki günlük düşünce ve davranışların
onay kaynağının ilahî vahiy olması Kur’an’ın emridir. Bundan dolayı
“fütüvvet” kavramının Kur’an’dan alınması, onunla beslenip gelişmesi ve
genişlemesinden daha doğal bir şey yoktur. Çünkü Kur’an Müslümanın
günlük hayatının hücrelerine mutlak anlamda hâkim tek egemen güçtür.
Fütüvvet, “Fetâ” (Enbiya,21/60) kelimesinden hareketle kavramlaşan
bir terimdir. Ancak adı geçen kavramın fikrî ve amelî veçhesi de olduğundan
Kur’an çerçevesinde içeriği genişlemekte ve zenginleşerek derinlik
kazanmaktadır. Özellikle “Salih amel: yaralı iş”, ile birlikte yakınlara,
komşulara, arkadaşlara ve diğer insanlara karşı sevgi ve ilginin sağlanması,
devam ettirilmesinin kesin tavsiyeleri Kur’an’ın âmir hükümleridir.
Kur’an, bir tevhid ve iyilik hareketi olarak takdim ettiği fütüvvet hareketini
hayattan kopmuş, soyut mefhumlar üzerinden tavsiyenin ötesinde,
İbrahim (as), Yusuf (as) ve Ashab-ı Kehif gibi tarihî vurgusu güçlü temsiller
üzerinden yaparak inanların gönül dünyasının ince detaylarına kadar fütüvvetin
girmesini, sinmesini sağlamıştır.
İslam tasavvufunun kurucu bilginlerinden olan Ebu Abdurrahman
Muhammed Sülemî (ö.412/1021) ise fütüvvet hakkında ilk kitabı yazmasından
dolayı tebliğimizin konusuna dâhil olmuştur. Onun Tasavvuf alanının
erken dönem müelliflerinden ve uygulamacılarından olması, zahir ilimlerin
yanında tasavvufî bir donanımla hayata yaklaşması ve onu yorumlaması
üzerinde konuşulmayı hak etmektedir.
Anahtar Sözcükler: Kur’an, Fütüvve, Sülemi, Kültür.
Abstract
The source of the dynamism of Islamic culture, the Qur’an should be
taken into consideration in terms of its contribution in how the Muslims
give meaning to their lives and its contribution to society’s continuation
and texture. The Qur’an prescribes that the daily thoughts and activities of
Muslims should be approved by the Qur’anic text. From this point of view,
it is easy to argue that the term “futuwwa” has its root from the Qur’an
and is developed within the Qur’anic framework. Since, the Qur’an is the one dominating power in shaping every single corner of a Muslim’s daily
lifestyle.
The term, Futuwwa is derivated from the root “Fatâ” (Al-Anbiya,
21/60). The meaning of futuwwa, however, gains wider and deeper meaning
in the Qur’anic text than its root in that this term covers both the functional
and intellectual dimensions. In particular with the notion “ ‘amal
al-salih: beneficial deeds”, loving and caring your relatives, neighbours,
friends and others becomes an obligation of the Qur’an.
Keywords: Qur’an, Futuwwa, Sulami, Cultur.

Yazar: Prof. Dr. Hüseyin YAŞAR

Yıl: 2017