FÜTÜVVETİN KUR’ANÎ TEMELLERİ [ASHÂB-I KEHF BAĞLAMINDA]

THE QUR’ANIC GROUNDINGS OF FUTUWWA [INTHECONTEXT OF ASHÂB AL-KAHF]

Özet
“Fütüvvet” ile aynı kökten gelen “fetâ” kelimesi, Kur’an-ı Kerim’de
Hz. İbrahim, Hz. Yusuf, Hz. Yusuf’la hapishaneye giren iki genç, Hz.
Musa’nın yol arkadaşı bağlamında olmak üzere beş yerde; çoğul (fitye)
formuyla da üç kez zikredilmektedir. Bunlardan ikisi Ashâb-ı Kehf bağlamında
diğeri de Hz. Yusuf’un yanında çalışan adamları anlamında kullanılmaktadır.
“Gençlik; delikanlılık, yiğitlik” gibi anlamlara gelen fütüvvet kurumunun
esasını oluşturan gençlerin zemininin Kur’an-ı Kerim’de ashâb-ı
kehf’e karşılık geldiğini söyleyebiliriz. Nitekim Kehf suresinin 10 ve 13.
ayetlerinde, inanç konusunda halkını ve onların Allah’tan başka tapındıkları
sözde tanrıları terk ederek bir mağaraya sığınan kişilerin “gençler (fitye)”
olduğunun altı çizilmektedir. Söz konusu ayetlerdeki “fitye/gençler”
çoğul ismi “fütüvvet” ile aynı köktendir.
Bu tebliğimizdeki amacımız, -şerefü’l-mekân bi’l-mekîn” (bir makamın/
mekânın şerefi, o makamda oturan kişiden gelir) sözünün de ifade ettiği
gibi- fütüvvet kurumunu oluşturan insanların özelliklerini betimlemektir.
Bir diğer ifadeyle Kur’an’da kendilerinden övgüyle bahsedilen “imanlı
birkaç gencin” niteliklerini analiz ederek bozuk düşüncelere ve olumsuz
ahlaki hususiyetlere sahip olmaları sonucunda çeşitli ruhi bunalımlarla
yüz yüze kalan günümüz gençliğine mesaj iletmektir. Bizim bu tebliğimiz,
Müslüman fertler ve toplumlar olarak irtifa kaybına uğradığımız ahlaki
erdem ve güzellikleri yeniden kazanmamıza yönelik bir çağrı niteliğindedir.
İnsanlığa yeniden örnek ve önder olmamız için bir davettir.
Ashâb-ı Kehf’in Kur’an-ı Kerim’de öne çıkan belli başlı vasıfları şunlardır:
Rablerine yürekten inanıp güvenen; inançları güçlendirilen, kalplerine
sabır ve cesaret verilen; putperest ve totaliter olan zalim yöneticiye
karşı kıyam eden; dua eden; Allah’ın rahmetine bel bağlayan; inançları
uğruna hicret eden ve yiyecek ve içeceklerinin temiz/helal olmasına çok
dikkat eden.

Anahtar Sözcükler: Kur’an, Ashâb-ı Kehf, Fütüvvet, Fetâ, Ahlak.

Abstract
The Arabic word fatâ, which comes from the same root as futuwwa, is
mentioned five times in the Qur’an, i.e. in the contexts of the prophet Abraham,
and the prophet Joseph and the two young men who came into prison
with him, and the fellow traveler of the prophet Moses; it is also mentioned
three times in its plural form fitya. Two of them are used in the context of
Ashâb al-Kahf and the other refers to the prophet Joseph’s servicemen.

It can be said that the background of the young men who established
the foundation of the institution of futuwwa, meaning “youth, youthfulness,
bravery” and alike, correspond to ashâb al-kahf in the Qur’an. In fact, in
the 10th and 13th verses of the chapter al-Kahf, it is underlined that those
who abandoned their people because of their wrong beliefs and their socalled
deities that were worshiped other than Allah and took refuge in a
cave were “the young men (fitya)”. The plural form fitya (young men) in the
aforementioned verses shares the same root with the concept of futuwwa.
The purpose of this paper is to describe the characteristics of the
people who form the institution of futuwwa, as the Arabic proverb goes
“sharaf al-makan bi al-makin” (the honor of a position\place comes from
the one who sits in that position/place). In other words, by analyzing the
qualities of a few “faithful young men” mentioned in the Qur’an in praise,
the paper aims to convey a message to the today’s youth who are facing
various spiritual crises as a result of having some corrupt thoughts and negative
ethical traits. In sum, my paper is a call to regain the moral virtues
and values individually and collectively. It is a call for all of us to serve as
a good model for humanity and lead the mankind to goodness.
The most prominent qualities of the Ashâb al-Kahf in the Qur’an are
as follow: Believing in their Lord wholeheartedly; strengthened in their
beliefs; given patience and courage to their hearts; taking a stand against
pagans and totalitarian oppressors; praying to Allah; relying on the mercy
of Allah; immigrating for the sake of their faith, and paying great attention
to their food and drink to be clean/halal.

Keywords: Qur’an, Ashab al-Kahf, Futuwwa, Fata, Ethic.

Yazar: Prof. Dr. Zülfikar DURMUŞ

Yıl: 2017