FARSÇA VE ARAPÇA KAYNAKLARA GÖRE AHİ EVREN VELÎ’NİN DOĞDUĞU ŞEHİR HOY

ÖZET

Anadolu 'da büyük Ahilik mektebinin esaslarını kuran Ahi Evran ya­ni Naşir üd-din Ebül-Hakâyik Mahmud El Hoyi adının sonunda olan lakaba göre bugün Türkiye 'nin doğu sınırına yakın olan güney Azerbaycan'mn Hoy şehrinde doğmuştur. Eski bir tarihe malik Hoy şehri coğrafi mevkinden dolayı tarih boyunca bölgede etkin olurken, Türk ve İslam tarihi içinde önemli bir yere sahip olmuştur. Büyük Türk Sultanı Alp Arslan Malazgirt'te Bizanslıları karşılamadan önce ordusunu Hoy ovasında toplamış ve şehirdeki halkın yardımlarından faydalanmıştır. Yine Anadolu Selçukluları ve Azerbaycan Atabeyleri döneminde de Hoy şehri bu tip faaliyetlerde yerini almıştır.

Bu bildiride, Arapça ve Farsça kaynaklarda Hoy şehri ve Ahi Evren nasıl ele alınmıştır?, Hoy şehrinde bulunan Evrin Dağı (şekli yılana benzeyen ve halk tarafından mistik olarak görülen dağ) ile Ahi Evren arasındaki mistik bağlantı nedir?, Hoy şehrinde bugünde mevcut olan tasavvuf nişaneleri (yer adları, pir mezarları vb..) ve özellikleri neler­dir? ve Ahi Evren dışında 6. ve 7. yüzyılda Hoy şehrinden çıkan diğer alimler (Nasir-i Hoyi, Ameli Hoyi, Rukneddini Hoyi vb...) kimler­dir?, gibi sorulara cevap verilmeye çalışılacaktır. Bu bildiriyi hazır­larken Ensabi Semeani, Tabakatlüşşafiiyye, Hakani Farsça Divanı, Elmuhtarat Menerresayil, Nizami İkbalname, Kazvini 'nin Asarülbi- ladı, Yakut'un Mucam al Buldam gibi Arapça ve Farsça kaynaklar­dan yararlanılacaktır.

ABSTRACT

Ahi Evren or Nasir Addin Abolhaqayeq Mahmud Hoyi, founder of great Ahilik school in Anatolia, on the strength of the nickname at the end of his name he has been born in the city of Hoy situated in south­ern Azerbaycan and at the eastern border of Turkey. City of Hoy which has an ancient history, for its geographical situation has been effective in the region along the history and has had important stand in the history of Turk and Islam. Before facing the Byzantine in Malazgirt, Great Sultan Alp Arslan has gathered his army in Hoy and enjoyed people’s help, too. Once more in the time of Anatolian Seljuks and Azerbeycani Atabaks, the city of Hoy has participated in such activities.

In this paper we will try to answer questions like: how have Evren Ahi and Hoy been put forward in Farsi and Arabic resources! ‘What’s the mysterious relationship between Evrin Mountain in Hoy (a mountain similar to snake and seen by people in mysterious way) and Evren Ahi! ‘What are the characteristics of signs of Sufism (place names, graves of the old, and etc.) in Hoy nowadays?, and who are other sa­vants (such as Nasir Hoyi, Amali Hoyi, Ken Addin Hoyi and ...) raised in Hoy in 6th and 7th century, besides Ahi Evren? Arabic and Farsi resources such as Ansabe Sama’ni, Tabaqat Elshaffe’ye, Haqan- i's Farsi poetry Almokhtarate Men Arresayel, Nezami’s Eqbalname, Qezvini’s Asar Olbalad, Yaqut’s Mo’jam Elboldan are used to write this paper.

Yazar: Alirıza MUKADDEM

Yıl: 2008