EVLİYA ÇELEBİ’NİN SEYAHATNÂME’SİNDE AHİLİK

AKHISM IN EVLIYA ÇELEBI’S SEYAHATNAME

Özet

Seyahatnâmeler, tarih, siyaset bilimi, antropoloji, folklor, sanat, sos- yoloji gibi araştırma alanları için çok kıymetli kaynak eserlerdir. Gezilen yerlerin folklorik, tarihî, sanatsal, toplumsal, kültürel, ekonomik, dinî ve siyasî boyutlarıyla ilgili önemli bilgiler veren bu kaynaklar, bilhassa ta- rihin ve toplumsal hayatın çoğu kimseye gizli kalan yönlerini ifşa etme- leri bakımından paha biçilmez hazinelerdir. Bu noktada akla gelebilecek ilk örneklerden biri, Evliya Çelebi’nin (1611-1682) birçok yönüyle özgün gezi eseri Seyahatnâme’sidir. Ahilik ise İslam ve Anadolu toplumlarında 13.-19. yüzyıllar arası oldukça etkili olmuş ekonomik, toplumsal, kültürel, ahlâkî, eğitimsel bir teşkilattır. Bu teşkilatı bugüne de ışık tutacak şekilde incelemek ve anlamlandırmak, bilimsel açıdan önemli bir katkı olacaktır. İşte araştırmacı bu çalışmada ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin meşhur eseri Seyahatnâme’sinde Osmanlı Devleti’nde Ahilik teşkilatına ve Ahilere dair verdiği bilgileri ve gözlemleri toplumsal okumayı öne çıkararak ele almaktadır. Evliya Çelebi, gezip gördüğü yerleri anlatırken yeri geldikçe Ahilik teşkilatı ve başta Ahi Evran olmak üzere Ahiler hakkında da kendine özgü üslup ve metoduyla önemli bilgiler vermiştir. Çalışma, Seyahatnâme’den hareketle bir Ahilik okuması yapmaktadır. Yazar, Evliya Çelebi’nin gözüyle Ahiliğin özellikle tarihî, toplumsal, kültürel ve dinî yönlerini anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmaktadır. Çalışmada yazarın birincil kaynağı Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sidir. Yazar, konuyla ilgili başka kaynakla- ra da yeri geldikçe başvurmuştur.

Anahtar Sözcükler: Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Ahilik, Osmanlı.

Abstract

Travelbooks are very valuable source works for areas of research such as history, political science, anthropology, folklor, art, sociology. These sources, which give very important knowledges and information about the folkloric, historical, artistic, social, cultural, economic, religious and po- litical aspects of the places visited, are particularly precious treasures in terms of revealing the hidden aspects of history and social life for most people. One of the first examples that may come to mind at this point is the travel work of Evliya Çelebi (1611-1682), which is the original in many ways, Seyahatnâme (Travelbook). Also, Akhism is an economic, social, cul- tural, moral, ethical educational organization that has been very influential in the Islamic and Anatolian societies in the 13th-19th centuries. It will be an important contribution scientifically to examine and make sense of this organization as it sheds light on today. In this study, the researcher exam- ines the knowledges and abservations presented about the Akhism organi- zation and the Akhists in the period of Ottoman State in Seyahatnâme, the well-known work of Evliya Çelebi (1611-1682), famous traveler on the basis of social reading. While talking about the places he visited Evliya Çelebi
gave important information and knowledge about the Akhısm organization and about Akhists, especially Ahi Evran by his unique style and method. The study makes an reading of Akhism by moving from Seyahatnâme. The writer aims to understand and explain particularly historical, social, cultural and religious aspects of Akhism in Evliya Çelebi’s eye. The writer’s primary source in the study is Evliya Çelebi’s Seyahatnâme. Also the author applied to other sources related to the topic when the occasion arises.

Keywords: Evliya Çelebi, Seyahatnâme, Akhism, Ottoman.

Yazar: Prof. Dr. Ejder OKUMUŞ

Yıl: 2018