CUMHURİYET SONRASI TÜRK EDEBİYATINDA AHİLİĞİN YANSIMALARI: BEŞ ŞEHİR ÖRNEĞİ

REFLECTION OF AKHISM IN POST-REPUBLIC TURKISH LITERATURE: THE CASE OF BES SEHIR

ÖZET
XIII. yüzyılda kurulan esnaf ve sanatkarların teşkilatı olan Ahîlik teş- kilatına Cumhuriyet’in ilanından önce yazılan eserlerde olduğu gibi sonra- sında kaleme alınan eserlerde de değinilmiştir. Cumhuriyet sonrası Türk edebiyatında Ahîliğin izleri giderek azalsa da işlenmeye devam etmiştir. Va- tanın manevî çehresinden kültürümüzü görmenin önemini vurgulayan Ahmet Hamdi Tanpınar da Beş Şehir adlı eserinde iş terbiyesi almış, eli işlediği, üreten sınıf olduğu için nefsine saygı duygusu yerleşmiş şahsiyetli, kendine gü- venir vatandaşlar olarak tanımladığı esnafa ve bu esnafın teşkilatı olan Ahîliğe yer vermiştir. Tanpınar deneme türündeki eserinin Ankara bölümünde Hacı Bayram Veli ve Ahî Şerafeddin gibi şahsiyetlerle Ahîliği ön plana çıkarmıştır. Erzurum bölümünde toplumsal yapı içerisinde esnafa geniş bir yer ayırmış, Konya ve Bursa’yı ele alırken de tarihi süreç içerisinde halkın en önemli ku- rumlarından biri olan ahîlik teşkilatına mahsus özellikleri vermeyi ihmal etme- miştir. İstanbul bölümünde Ahîlikle ilgili doğrudan bir bilgi yer almamasına karşın İstanbul için çarşının öneminden bahsetmiştir. Tanpınar aynı zamanda bu teşkilatın yüzyıllar içerisinde bu beş şehirdeki yansımalarını, kalıntılarını ve mirasını kişiler, mekanlar, kıyafetler, sanat eserleri ve kişisel özellikler bağ- lamında bir seyyahın ardındaki edebiyatçı ve şair bakış açısıyla sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Türk Edebiyatı, Ahîlik Ahmet Hamdi Tanpınar, Beş Şehir.

ABSTRACT
Established in the XIII. century and the organization on tradesmen and craftsmen akhism is among the subjects mentioned in the works written after the proclamation of the Republic, as well as in the works written after. Although the traces of the akhism gradually decreased in the republican period Turkish Literature, it continued to be used in the works. Emphasizing the importance of seeing our culture from the spiritual face of the homeland, Ahmet Hamdi Tanpınar gave place to in his work titled “Five Cities”, he described the artisans as acrowd of self-confident citizens who received job training, a sese of self-tradesmen. The people such a Hacı Bayram Veli and Ahî Şerafeddin highlighted the akhism by Tanpınar in Ankara section. He allocated a large place to tradesmen in social structure in Erzurum section. He hasn’t neglected to give the characteristics of the akhism Konya and Bursa. He talked about the situation of the bazaar in the Istanbul section. He also present to the attention, ruins and heritage of this organization in five cities in the context of the people, places, clothes they wear, works of art their personal characteristics from the perspektive of the literary and poet behind a traveler.

Key Words: Turkish Literature, Akhism, Ahmet Hamdi Tanpınar, Bes Sehir.

Yazar: Araş. Gör. Aynur KURT

Yıl: 2020