BULGARİSTAN BEKTAŞÎ VE KIZILBAŞLARI (ALEVÎLER!) ÎLE ANADOLU AHİLERİNE HAS KÜLTÜR GELENEKLERİ ARASINDA PARALELLER

ÖZET

Bildiride ilk başta Bulgaristan Alevi ve Bektaşilerinin tarihi hakkın­da kısa bilgi verilecektir. Şimdilik Bulgaristan ’da Ahi cemiyetlerinin bulunduğu hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmadığımızla bera­ber Kırşehir’deki Ahi Evren Türbesi nin şeyleri dua etmek için Bulga­ristan ve Bosna-Hersek gibi toprakları ziyaret ettikleri doğrultusun­daki V. A. Gordlevskiy’in bilgilere de yer verilecektir. XV-XV. yüzyıl­larda yazılan fütüvvetnamelerine dâhil olan bazı rivayetlerin Bulga­ristan Alevi ve Bektaşi ritüellerinde canlandırıldığı dikkate alınacak­tır. Bununla ilgili aşağıda sıralanan üç örnek sunulacaktır:

1. Ceme kabul edilmesi için şart olan yeni evli olan çiftlerin arasında kardeş olma ritüeli. 2. Kuzeydoğu Bulgaristan Alevi ve Bektaşi köyle­rinin bazılarında kış mevsiminde gençler için düzenlenen helva bas­mak bayramı. 3. Tüm Alevi ve Bektaşi türbelerinde haftanın belli günlerinde mum yakma ritüeli. Bunun dışında Alevi, Bektaşi ve Ahi­lere has, Zülfıkar kılıcı, vav harfleri ve sivri uçlu beyaz şapka gibi di­ni sembolleri de ele alınacaktır. Sonuç olarak Bulgaristan Bektaşi ve Kızılbaşlanna ait olan kültür gelenekleri ve Anadolu Ahilerine has olan gelenekleri arasında tipolojik olarak bir çok benzerlikler mevcut oldukları genelleştirme yapılabilir. Bunun esas nedeni ise gerek Bekta­şilik ve Kızılbaşlık (Alevilik), gerekse Ahilik, Şii geleneklerine dayan­malarıdır.

ABSTRACT

The paper begins with a brief historical reference about the Alevi and Bektashi communities among the Turks in Bulgaria. It is emphasized that to the present there are no historical data for the existence ofAkhi community on the territory of Bulgaria, but according to reports by V. A. Gordlevskiy sheiks from the türbe of Ahi Evren used to leave Kirshehir in order to visit Bulgaria, Bosnia and Herzegovina, where they made prayers. It is pointed out that the ritual traditions of the Alevi and Bektashi in Bulgaria reproduce certain legends, included in some of the futuvvetnarnes from the 15th and 16th cc. In connection with that three examples are given:

l.The ritual of fraternization of newly married couples, which is ob­ligatory for their acceptance into the religious community (cem); 2. The youth winter feast helva basmak, performed in some Alevi and Bektashi villages in North-East Bulgaria; 3. The ritual of lighting candles on certain days of the week at the tiirbes of all Alevi and Bektashi saints. Special attention is paid to such images as the Dhulfak-r sword, the ‘vav’ letter and the white pointed hat, which are a part of the religious symbols of the Alevi, the Bektashi and the Akhi. The author comes to the conclusion that contemporary Alevi and Bektashi in Bulgaria still preserve some Akhi cultural traditions, which their predecessors have adopted in Asia Minor and have carried to the Est-Bulgarian lands through their forced immigration in the first half of the 16th c.

Yazar: Lyubomir MIKOV

Yıl: 2008