BİLECİK VE ÇEVRESİNDEKİ AHİ ZAVİYELERİ VE AHİ TEŞKİLATININ OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞUNDAKİ ROLÜ

THE ROLE OF AHI ZAVIYES IN BILECIK AND IT’S AROUND DURING THE ESTABLISHMENT OF THE OTTOMAN STATE

Özet

Üçüncü yüzyıl başında Ahi Evran tarafından teşkil edilen ve Anadolu’nun ekonomik, kültürel, siyasi ve sosyal yapısı üzerinde derin izler bırakan Ahilik Kurumu, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda da önemli rol oynamıştır. Ahilik ilk olarak Orta Anadolu’da etkisini göstermiştir. Ancak Kırşehir Emiri Cacaoğlu Nureddin Bey’in ahiler üzerine yürümesi ve Ahi Evran ile birlikte birçok ahiyi öldürmesi üzerine ahiler Batıya hareket etmişler ve “Uc” bölgesinde teşkilatlanmışlardır. Şeyh Edabalı ve kardeşi Ahı Şemseddin gibi isimlerin bu olaylar sırasında bu bölgeye yerleştikleri söylenebilir. Aynı şekilde Ertuğrul Bey’in Sultan Alâaddîn Keykubâd Dönemi’nde Söğüt-Domaniç’i yurtluk olarak aldığı düşünüldüğünde ikisi arasındaki ilişkilerin 13. yy.ın ikinci yarısında başlaması muhtemeldir. Diğer taraftan Ahilerin batıya gelişine benzer şekilde Sultan Baybars’ın 1277 Anadolu Seferi sonrası Moğollar tarafından yapılan Türkmen kıyımı ile binlerce kişilik Türkmen nüfusu uclara hareket etmiştir. Uca daha önce yerleşerek zaviyelerini kuran ahilerin uca gelen bu yoğun nüfusu yerleştirmede, birbirleri ile sınır ve ilişkilerini düzenlemede etkili oldukları iddia edilebilir. Osman Bey’in Şeyh Edebalı ile akrabalık kurması ve desteğini kazanması da ahilerin bu özelliği ile birlikte değerlendirilmelidir. Osman Bey’in Beyliğin başına geçmesinden hemen sonra, babası devrinde izlenen siyasetten farklı olarak fütuhat siyasetine girişmesinde de ahilerden aldığı destek göz ardı edilemez. Nitekim ahiler bu hususiyetleri dolayısıyla Aşıkpaşazade tarafından Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda etkili dört gruptan birisi olan Ahiyan-ı Rum olarak zikredilmişlerdir.
Osmanlı Devleti’nin kurulduğu Bilecik ve çevresinde Şeyh Edebalı başta olmak üzere Ahi İsmail, Ahi Yunus zaviyelerinin bulunması, Ahilerin önemli isimlerinden Edebalı’nın kardeşinin oğlu Ahi Hasan’ın bu bölgedeki faaliyetleri Ahilerin kuruluştaki rolünü ortaya koymaktadır.

Anahtar Sözcükler: Bilecik, Edebalı, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ahi İsmail, Ahi Yunus.

Abstract

Foundation of Ahilik which was formed by Ahi Evran and soul- shattered on the economic, cultural and, political structure of Anatolia, played a crucial role during the establishment of Ottoman State as well. Ahilik showed its first effects in the Middle Anatolia. When Cacaoglu Nureddin Beg, Emir of Kırşehir marched to Ahis and killed many of them including Ahi Evran, the Ahis started to move toward the West and organized in “periphery”. It could be said that Seyh Edebalı and his brother settled in this region during these events. Similarly, when you thought Ertuğrul Beg got the Söğüt Domaniç as a country estate during the rule of Alâattin Keykubâd, the relations in between two possibly started in second half of 13th century. On the other hand, after the Sultan Baybars’ Anatolian campaigned in 1277 likewise the move of Ahis to Western Anatolia and massacre done by Mongols many Turcoman populations immigrated to the periphery. It could be claimed that the Ahis who came and settled in the periphery and founded their zaviyes, small Islamic monasteries, organized relations and borders among the crowded population that migrated to the region. Osman Beg’s relationship with Seyh Edebalı and won his support by affinity could be interpreted in the same context. After the Osman’s reign began he followed ‘gaza’, conquest policy which was non-negligible upon the support by Ahis. Hence this specialist of Ahis also confirmed by Aşıkpaşazade who showed four most effective group in the establishment of Ottoman State and one of them was Ahiyan-ı Rûm. There were Ahi İsmail and Ahi Yunus zaviyes together with Seyh Edebali in Bilecik and it’s around and, also Ahi Hasan, the brother-son of Şeyh Edebali who was among the important names of Ahis, his activities in the region clearly show that the Ahis had an important role during the establishment of Ottoman State.

Keywords: Bilecik, Edebalı, Establishment of Ottoman State, Ahi İsmail, Ahi Yunus

Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Refik ARIKAN, Mehmet Can ÇETİN

Yıl: 2018