BALKANLARDA AHİLİĞİN TEMELLERİ VE İZLERİ

ÖZET

Ahilik sistemi, 13. yy.da Selçuklu Devleti’nin yıkılışının ardından Anadolu topraklarında tesis edilmiş olan ahlak ile sanatın, üretim ve ticaretin bir araya geldiği sosyal bir yapılanma olarak tarif edilebilir. Ahilik, temelde Kur’an ve Sünnete dayalı sosyal sorumluluğu ön plana alan, yüksek ahlaklı bireyler yetiştirmeyi amaçlayan, Osmanlı döneminde en ileri aşamayı yakalamış; sosyal, kültürel, iktisadi ve askeri yönleri olan, en önemlisi uygulanarak başarılı olmuş toplumsal bir düzenin adıdır. Ahilik sadece mesleki ve iktisadi bir organizasyon olmanın ötesinde sosyal ve toplumsal sorumluluğu olan bir yapı olarak da karşımıza çıkmaktadır. Ahiliğin ortaya çıkışını, yeşerdiği coğrafyayı, tarihsel-toplumsal fonksiyonlarını dikkate almadan, sadece bir esnaf teşkilatı olarak kabul etmek, bu kuruluşun sosyal yönünü göz ardı etmek olur. Halbuki Ahilik, başlangıç itibariyle yardımlaşma dayanışma ruhunu taşıyan, ortadan kalkmış olan Anadolu siyasi birliğini ve toplumsal yapısını yeniden kurmaya çalışan, siyasi, dini, sosyal ve askerî yönü de olan çok fonksiyonlu birkurumdur.

Osmanlı döneminde Rumeli olarak anılan Balkanlar çok kültürlü ve çok kimlikli bir yapıya sahiptir. Balkanlar’da Ahilik, özellikle esnaf denilen sosyal yapıda önemli bir rol üstlenmiştir. Ahilik teşkilatı, şehirlerin, kasabaların, imar ve ihya edilmesi, mesleklerin sınıflandırılması, meslek ahlakının ve meslek etiğinin belirlenmesi ve korunması, üretilen mamüllerin standartların belirlenmesi gibi hizmetlerin olduğu bir müessese olarak Balkan kültürünün de önemli bir unsurudur. Balkanların dört bir tarafında mimariden sanata kadar, gelenek görenekten dile kadar, her alanda bu unsurun etkilerini görmek mümkündür.

Türk-İslam tasavvuf ve kültürünün bir ürünü olan Ahilik yoluyla Balkanlar’da İslamiyet yayılmıştır. Özellikle uç bölgelerdeki ahiler, toprakların genişlemesinde, İslamlaşmasında etkin görevler üstlenmişlerdir. Bu bakımdan Balkanlar’ın İslamlaşmasında derviş gruplarının ve ahîlerin oynadığı rol son derece önemlidir. Bu çalışmada Osmanlı’nın hüküm sürdüğü coğrafyanın geniş bir parçası olan günümüzde de İslam kültürünün yaşanmaya devam ettiği Balkan ülkelerinde Ahiliğin temelleri araştırılmıştır. Anadolu topraklarından Balkanlar’a Ahiliğin geçiş yolları açıklanmış ve ticarette, sosyal hayatta, dini yaşantıda Ahiliğin izleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Sema YILMAZ Prof. Dr. Bejadin AMETİ
Sempozyum Adı: Uluslararası Ahilikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu
Yıl: 2018