AZERBAYCAN’DA AHÎLÎK VE DEVLET POLİTİKASINDA ROLÜ

ÖZET

Orta cağlarda Azerbaycan ’da Tebriz, Gence, Hoy, Lahiy, Şamahı, Erde- bil, Ordıbat, Şeki, Baku ve başka şehirler yüzden fazla ayrı ayrı sanat nevleri merkezleri gibi tanınırdılar. Tabii ki sanatkarlığın inkişâf yeni sosyal tabakanın da yaranması demekti. Bu devirde Ahilik Azerbay­can ’da daha geniş yayılmıştır. XI. yüzyılın sonu, XII. yüzyılın başlangıç­larında Beylekan Şehrinin hayatında Ahiler mühim rol oynayırdılar. XII. yüzyılda Gence, Erdebil, Zencan, Tebriz daha sonralar Baku ve di­ğer şehirlerde de Ahi teşkilatları faaliyet göstermiştir. Baku ’nun Gurde- ham köyünde Ahi Nurullah Zaviyesi (1448-1449) var. XV. yüzyılın bi­rinci yansında Tebrizlilerin Teymuri Hükümdarı Ömer’e karşı isyanına Ahi Kasab başçılık etmiştir. Sefevi müritleri arasında Ahiler de vardı. Onlara Ahi Şadi Hebbaz’ı, Ahi Dülüzin’i, Ahi Henife’yi, Ahi Hasan’ı ve başkalarım misal göstermek olar. I. Şah Ismayıl’ın hakimiyeti ele al­masında Ahilerin yardımı da az olmamıştır. Sefevilerin ütopik sosyal be­raberlik ideyalarmdan el çekerek teorkratik feodal devleti yaratmaları sı- ravi Ahilerin onlardan uzaklaşmalarına ve Azerbaycan ’da tedricen sosyal kategori gibi içtimai hayattan çıkmalarına sebep oldu.

ABSTRACT

In the Middle Ages the cities of Azerbaijan such as Tabriz, Ganja, Khoy, Lahij, Shamakhi, Ardabil, Ordubad, Shaki, Baku and others were known as centres of art that had more than hundred kinds. A new social stratum emerged as a result of development of art. In this period akhism was widespread in Azerbaijan. In the period of the late 11th and early 12th century akhis were playing an important role in the social life of Beylagan city. In the 12th century akhism organizations worked in Gan­ja, Ardabil, Zenjan, Tabriz, afterwards in Baku and other cities too. Ak- hi Nurullah’s dervish lodges is there in the village ofGurdekhani of Baku. Akhi Gassab headed the rebellion in Tabriz against Omar, the Teymuri ruler in the first part of the 15th century. There were akhis such as Akhi Shadi Habbaz, Akhi Duluzi, Akhi Hanife, Akhi Hasan among Safevi murids too. Akhis played an important role in attaining power by Shah Ismail I. After Safevi’s refusal from unreal ideas of social equality and cre- ationing of teocratic feudal state, ordinary akhis became far away to them and gradually, they went out of social life of Azerbaijan as a social category.

Yazar: Güllü YOLOĞLU

Yıl: 2008